Mycorrhiza

Kennis van nu: leuk fimpje over mycorrhiza, interactie met planten via de wortels en communicatie tussen planten via deze bodemschimmels.

Ik heb het filmpje gezien, zeer interessant zeker met de nieuwe inzichten in de tuin ook. Aanrader om te kijken.

done, grappig hoe schimmels planten in de houdgreep nemen

zou een beetje kunstmest de planten weer kunnen bevrijden?

Nee , dat niet. Maar sporen van mycorrhizaschimmels worden in hun kieming wel sterk geremd door een lage concentratie van opgelost fosfaat (a.g.v. kunstmestgift).

Even inbreken op een oud topic, ik weet niet zeker of ik er een nieuw topic voor moet openen. Een beter passend topic heb ik niet kunnen vinden. Ik wilde het met name eens over commerciële mycorrhiza-toevoegers hebben. De laatste tijd zie ik meer en meer opkomen dat ervaren tuiniers ze gebruiken. Zelf geloof ik er niet zo in, maar ik zou graag eens horen en bespreken of er mensen ervaringen mee hebben en hoe die zijn. Hier en daar wordt het al op het forum genoemd, maar volgens mij is er nog geen centrale diep(er)gaande discussie. Wie?

Ik gebruik het al jaren ja. Zeker bij gebruik van dode grond, dus bij nieuwe aanleg, gebruik ik het om de tuin ' op te starten' de grond tot leven te wekken zeg maar, Ook bij aanplant in een bestaande tuin, waar in het plantgat nieuwe grond gaat, gebruik ik het. Wel algemene, niet op de plantenfamilies ontwikkelde speciale.

En voor het poten / herpoten / verplaatsen van alle planten / struiken / bomen van de hele rozenfamilie ( Rosaceae ) , dus ook veel fruit, gebruik ik speciaal voor die familie samengestelde mycorrrhiza.

Doe dat nog niet voor de Ericaceae, maar wilde dat komend jaar ook gaan aanschaffen.

Dan de hamvraag, merk je verschil?

Bij nieuwe aanleg denk ik het verschil met andere tuinen die een hovenier aanlegt, maar dit niet gebruikt, zeker te zien. Ik heb ook al eens een tuin gehad, waar ik het vergat te gebruiken, en waar ik een maand of 2 later dacht: wat is hier toch mee. Tot ik er achter kwam, dat ik het niet gebruikt had en ik dat dus gewoon zag ja.

Maar verder gebruik ik het al jaren en dan is het denk ik niet met bewijs te staven dat het werkt. Ik denk dat het werkt, ik denk dat ik de verschillen zie. Maar voor hetzelfde geld ( not ) is dat inbeelding.

Ik mag wel zeggen : als ik een tuin inpoot heb ik echt verbazend weinig inboet later. En het bloeit en groeit altijd allemaal prachtig.

Niks wetenschappelijks dus.

Je zou een tuin strikt in 2 delen moeten delen, en 1 deel wel gebruiken, en 1 deel niet. Maar denk dat de klant daar niet vrolijk van wordt

Mag ik vragen hoe dat Myvcorrhiza er dan uit ziet? ( pak, korrels/vloeibaar etc?)

Hier nooit gezien in de winkels. Ik probeer de groei van schimmels natuurlijk te stimuleren in mijn tuin door het opleggen van compost/tuinafval en niet spitten, maar zou het bv ook in bakken kunnen gebruiken?

Maar @Bit als ik het goed begrijp gebruik jij het vooral bij (bijna) steriele grond?

En nee, ik verwacht geen wetenschappelijk bewijs, al ik ben ik er wel in geïnteresseerd, maar ben vooral ook op zoek naar praktijkervaringen. Met jouw professionele achtergrond zie je veel praktijk, al is het nooit hard te maken. Maar bedankt voor je waardevolle inbreng.

Ik dacht dat mycorrhiza vooral als korrel of poeder geleverd worden. Of het echt wat toevoegt in bakken (behalve letterlijk) vraag ik me af. In een pot kan een plant meestal alle grond wel 'langs' met zijn wortels. De meerwaarde van mycorrhiza is nu net het overbruggen van de lange afstand naar bijvoorbeeld diepere grond waar fosfaat en water aanwezig is. Dan hangt het er vanaf hoe de mycorrhiza in een pot kunnen overleven of ze ook een beschermende waarde kunnen bieden aan planten. Zit er in zo'n pot goed bemeste aarde, dan betwijfel ik op een plant überhaupt aan de samenwerking begint.

Als je goede (volle) grond hebt, waar veel bodemleven in zit, is toevoegen waarschijnlijk volstrekt onzinnig. Wat dat betreft is goede zorg voor de bodem altijd waardevol. Steriele (dode) grond zou een voorsprongetje wel kunnen gebruiken.

Dank je wel voor je uitleg, het is me duidelijk.

Mijn mycorrhiza, voor de familie Rosaceae, zijn kleine wat hoekige granutaat achtige korreltjes. donkergrijs/zwart, denk max 1 mm doorsnede. per boom gebruik ik een theelepel hoeveelheid max. op verschillende dieptes verspreid, aan de wortels, door de nwe aarde.

Het zou ook helpen bij bodemmoeheid, dus bv een roos poten waar eerder rozen stonden.

Ik wou vanmiddag eigenlijk gelijk een foto maken, maar hang nu sloom op de bank en sta niet meer op. probeer er aan te denken morgen.

Lastig onderwerp en mijn mening is dat het vooral commercieel gewouwel is. Mycorhiza kwam vooral in het nieuws bij boomkwekers. Een mengsel met deze schimmels toevoegen bij het planten en je boom zou zeker aanslaan. Achteraf blijft dat het vooral de silicagel, wat is toegevoegd aan het mengsel, daarvoor verantwoordelijk is. Dit omdat dit vocht vasthoudt en juist in de eerste dagen zorgt voor een hoog overlevingspercentage van de fijne wortels. Ook bleek al snel dat de soorten die daar aan toe werden gevoegd enkele makkelijk te kweken, zeer algemene soorten betrof. Soorten die voor de meeste bomen geen enkele nut hebben. Pas de laatste jaren is men er meer in geslaagd echt soort specifieke soorten te kweken en commercieel aan te bieden. Maar wat al eerder is aangegeven, op het moment dat je dergelijke schimmels aanbrengt in een grond waarin de omstandigheden niet goed zijn, komt er geen spaan van terecht. Sterker nog, de meeste soorten sterven direct af door de minimale pH verandering die ontstaat bij het roeren van de grond.

Zorgen voor een luchtige grond, voldoende organische stof en de nodige rust en natuurlijk de plant die behoefte heeft aan een bepaalde schimmel, zorgt al snel vanzelf voor de juiste mycorrhiza's. De sporen van de meeste soorten landen al op je lippen terwijl je praat, die komen overal. Anders is het met de soorten die alleen vermenigvuldigen door afsnoering van ondergrondse delen. Die hebben geen 'vliegende' sporen en van die soorten moet je hopen dat die al in de grond aanwezig zijn of anders worden toegevoegd. Daar komt ook het enten van grond vandaan, dat het slim is om wat van de oorspronkelijke grond bij verplanten mee te nemen, zodat je ook sporen meeneemt van deze soortengroep.

Ik zeg dus niet dat het toevoegen geen nut heeft. Maar het komt heel erg nauw en de omstandigheden moeten echt al heel gunstig zijn. Als dit al zo is, komen of zijn de meeste schimmels er al vanzelf.

Monty Don in gardeners world gebruikt het ook altijd, zelf geen ervaring.

Maar je zegt het eigenlijk zelf al. Er zijn plantengroepen die behoefte hebben aan bepaalde mycorrhiza die in de grond aanwezig zijn. Zijn die niet in de grond aanwezig, kun je die toevoegen. Niet iedere situatie betreft het feit dat het om verplanten gaat en je dus de grond ent zeg maar. De oude tuinmanswijsheid bij het poten van een nieuwe beukenhaag was, om in de plantgaten wat ent-grond te nemen uit een beukenbos. Werkt ook echt. Maar is niet altijd doenlijk he ?

Van die gel waar je over spreekt, weet ik niet wat je bedoeld, dat is een gel toch ? ( vochtbuffer ) maar geen mycorrhiza ?

Probleem met toevoegen is, is dat je eerst moet weten met welke soort of soorten je kweekgewas relaties aangaat en met welke niet. Daarin zitten grote verschillen, ook al in verschillende levensfase. Vooral bij bomen, bijvoorbeeld de beuk in het bijzonder, zijn de relaties uitermate complex. En hoe kom je aan die soorten, want lang niet alles is beschikbaar of kweekbaar. Dat begint wel te komen, maar is echt nog geen gemeengoed. Wat je in de winkel koopt, is een algemene mix waar negen van de tien planten niets aan hebben. En als het al nuttig zou zijn, dan kan het alleen maar tot leven komen als de omstandigheden helemaal perfect zijn. Maar als het al perfect is, dan zijn de meeste schimmels al lang aanwezig, Tenzij het dus soorten betreft die alleen via afsnoering vermeerderen, maar die zijn helemaal moeilijk te kweken en ook bij mijn weten nauwelijks leverbaar.

De gel die gebruikt wordt is wat ook wordt verkocht onder broadleaf. Een silicaat wat heel veel water kan opnemen.

Overigens is wat je steeds meer ziet bij akkerbouwers dat zij geen mycorhiza's toevoegen, maar compost uitrijden over het land. Met compost verbeter je de bodemstructuur waardoor mycorhiza's weer een plek krijgen om te ontwikkelen.

Je moet inderdaad wel weten voor welke plantensoort je mycorrhizaschimmels wil gaan toepassen. Er bestaan 2 typen mycorrhiza, de endo- en ectomyccorhiza. Daarnaast nog enkele bijzondere typen.

Bij endomycorrhiza ontwikkelt de schimmel zich grotendeels in de wortel van vooral kruidachtige planten (veel moestuingewassen); bij de ectomycorrhiza maakt de schimmel een schede van verdichte hyfen rondom jonge worteltips van houtachtige gewassen (struiken/bomen). Door deze schede zijn de planten beter beschermd tegen aanvallen van ziekteverwekkers en worden ze toleranter tegen pH en zoutextremen, ook resistenter tegen droogte.

Endomycorrhiza vind je veel bij planten, die een beperkt grof wortelstelsel hebben. Denk bv. aan Alliumsoorten en andere bolgewassen. Speenkruid was altijd een gewild object bij het vinden van endomycorrhiza in ons practicum. Door de mycorrhiza wordt het wortelstelsel enorm vergroot en dat is m.n. in arme gronden erg nuttig. M.n. fosfaten zijn door hun slechte beweeglijkheid in grondwater (films) vaak de beperkende factor voor de groei omdat ze snel worden gebonden tot onoplosbare zouten. De groei van de wortel gaat niet zo snel. In een fosfaatarme bodem is de zone rondom de wortel al snel uitgeput (bevat geen oplosbaar fosfaat meer). Omdat de mycorrhizaschimmel veel sneller groeit dan de wortel, kan deze veel sneller nieuwe zones vinden, waarin zich fosfaat bevindt. M.n. het voor de plant niet beschikbare onoplosbare fosfaat weet de mycorrhizaschimmel snel aan te spreken. De schimmeldraden zijn zo fijn dat ze makkelijk in de fijnste kiertjes van mineralen kunnen groeien en daar fosfaten kunnen vrijmaken (m.b.v. het enzym fosfatase) en opnemen voor de plant.

Endomycorrhiza komen voor in heel veel kruidachtige gewassen bv. in wortel, pastinaak, komkommer, pompoen, familie van de bonen/erwten, lipbloemigen en grassen. Ook in varens, mossen en paardenstaarten. Maar weer niet in Ganzevoetachtigen als Chenopodium, Amaranthus en Beta (vaak wel in spinazie) en ook niet in koolachtigen. Koolachtigen (denk maar aan de scherpe substanties in kersachtigen) produceren in hun wortels allerlei organische zuren (ook het enzym fosfatase) die zelf ook mineralen kunnen oplossen. Eigenlijk hebben koolachtige geen mycorrhiza nodig om m.n. fosfaten te verkrijgen.

Voor ons biologische moestuiniers (kunstmest en pesticiden natuurlijk mijdend), met ongetwijfeld veel mycorrhiza in onze grond van belang om het ploeg- en spitwerk te beperken (mycorrhizanetwerk wordt kapot gemaakt), maar ook het mycorrhiza inoculum (leg ik zo uit) in de grond te blijven opbouwen. Het braak laten liggen van je tuin zou je dus eigenlijk niet moeten doen. Maar groenbemesters als mosterd, koolzaad, raapzaad en boekweit zijn voor het opbouwen van je mycorrhiza inoculum minder goed.

Zorg ervoor dat je je tuin in de winter bedekt houdt (bv. winterrogge). Winterrogge is een prima gewas voor het instand houden/ verhogen van je myccorhiza inoculum. Daarnaast natuurlijk gewasrotatie toepassen, omdat niet alle moestuingewassen endomycorrhiza vormen.

Uit een onderzoek in 1991 naar de mycorrhizatie van winterrogge (traditioneel gangbaar vs. biologisch dynamisch) bleek een groot verschil tussen de mycorrhizatie in gangbare grond (11%) en biologisch dynamische grond (77%) te zijn.

Inoculum in grond bestaat uit sporen van de endomycorrhiza, maar ook uit stukjes met endomycorrhiza gekoloniseerde wortel. Hiervan uit kan de schimmel groeien en weer nieuwe wortels infecteren en koloniseren.

Voor de beeldvorming: een spore van een mycorrhiza gaat pas kiemen als er een geschikte wortel in de buurt komt groeien. We hebben het dan over enkele tienden van een mm afstand tot een geschikt worteloppervlak. De spore wordt tot kiemen getriggerd door exudaten (suikers) die door m.n. de jonge worteltips worden uitgescheiden.

Ectomyccorhiza komen o.a. voor bij de berken-, beuken-, zonneroosjes-, heide-, mirte-, wilgen- en dennenfamilie. Ook bij de lijsterbes (rozenfamilie).

Over de vragen in dit topic:

Het heeft geen zin om een commercieel mycorrhizaprodukt toe te dienen aan een grond met voldoende voeding. Omdat de plant dan al is voorzien van alle nutrienten is dat simpelweg overbodig. Omdat de kieming van sporen van endomycorrhiza wordt geremd al bij een lage oplosbare fosfaatconcentratie in de grond, zullen de sporen ook niet gaan kiemen. Ook – omdat de plant alle voedingsstoffen al heeft – zal de mycorrhiza hieraan niets kunnen bijdragen. Omdat de mycorrhizaschimmel dan wel suikers van de plant zal betrekken, zal dit geen symbiotische relatie maar een parasitaire relatie zijn.

Als je commerciele produkten wil gebruiken, omdat je ziet dat het werkt, dan moet je dat vooral blijven doen. Toch, om de consument tot kopen aan te zetten, worden gespecialiseerde marketing bedrijven ingezet, die dit koopgedrag bij de consument via mooie claims proberen te bereiken.

Mijn mening is dat je deze produkten niet snel nodig zult hebben. Zoals al eerder aangegeven: als je je grond goed managed, dan komen ze er vanzelf in. Voor ecto-mycorrhiza weet ik dat op mijnlocaties goede resultaten zijn/worden behaald met het transplanteren van bomen. Deze bomen hebben dan al een symbiotische relatie met een of meerdere ectomycorrhizaschimmels. Na het plaatsen daarvan, groeit de schimmel vanuit de schedes weer de grond in. Dat is dus anders dan een volledige nieuwe relatie opbouwen vanuit een commercieel produkt.

Er is ook onderzoek geweest naar produkten. Ik zal er eentje bespreken:

T.J. Barbell & R.E Koske (2007), Evaluation of commercial arbuscular mycorrhizal inocula in a sand/peat medium, Mycorrhiza, 18: 51-56.

Toetsen van 8 commerciele produkten;

Gebruik van een standaard toets waarbij mais in potten (met toevoeging van het produkt) gedurende 6 weken wordt gegroeid.

Dosis: 1x, 5x en 10x de aanbevolen dosering volgens producent.

Ter controle op de juiste condities voor infectie werd ook een inheems bodeminoculum meegenomen in de toets.

Resultaten:

Bij 3 van de 8 commerciele produkten werden bij de dosis 1x mycorrhiza gevormd, en de mate van kolonisatie varieerde van 0.4% tot 8%.

Verhoging van de dosering leverde kolonisatie op van 8.6% tot 73% bij de hoogste dosering.

De gemiddelde kolonisatie bij het inheemse inoculum was 60%.

1 produkt werkte pas bij een dosering van 10x (kolonisatie 8.6%).

Een ander produkt produceerde geen mycorrhiza, ook bij dosis 10x.

Vijf van de acht produkten werkten dus niet bij de aanbevolen dosering.

Achtergrond: Mais wordt als plant voor de vermeerdering van endomycorrhiza t.b.v. latere experimenten veel gebruikt. In potten betekent het, dat de kans op infectie van de mycorrhizaschimmel groot wordt. Als de mycorrhizaschimmel infecteert, dan gaat de groei in de lengte van de wortel verder. In de schorscellen van de wortel worden dan arbuscules (dat zijn de blauwe bolletjes in onderstaande foto) gevormd. Dit zijn boomvormig vertakte structuren waar de uitwisseling van stoffen met de wortel plaatsvindt. Het onderste deel bevat jonge arbuscules, het bovenste deel zijn wat volwassener.

Duidelijk verhaal en dan wilde ik het nog simpel houden. Echter je vergeet nog een tweetal belangrijke redenen waarom je mycorrhiza's wil. Niet alleen om voeding te verkrijgen, maar ook omdat de hyfen in poriën kunnen groeien waar wortels niet kunnen komen en zo een belangrijke extra vochtbron wordt aangeboord. Met andere woorden, zonder mycorrhiza's kun je in theorie blijven gieten. Tweede erg belangrijke functie is dat op goed gemycorrhizeerde wortels schadelijke schimmels en bacteriën geen kans krijgen.

Ik heb me idd. een beetje laten gaan Mycorrhiza is ook een leuk onderwerp.

Je hebt gelijk. De belangrijke focus op fosfaat is er, maar ook andere nutrienten worden opgenomen.

Je kunt de mycorrhiza zien als een uitbreiding van het wortelstelsel, dus ook een verbeterde wateropname voor de plant.

Voor de schedevormende ectomycorrhiza had ik het al genoemd, maar ook voor de endomycorrhiza is de remmende werking op m.n. bodemschimmels aanwezig. Een greep hieruit vind je in het review van Gosling uit 2006 over "Arbuscular myccorhizal fungi and organic farming":

Mag ik bij deze D_SDennis en oscardevos danken voor deze heerlijk heldere no-nonsense maar zeer waardevolle gedetailleerde informatie? Hier hou ik van en zeer interessant. Merci!

Bedankt laen, graag gedaan.

Nog een leuk weetje:

Het mooie van deze symbiotische relatie is dat de schimmel de plant wel infecteert en ook de wortelcellen binnendringt, maar de plantencellen niet doodt, anders dan bij schimmels die ziekten veroorzaken. In de schematische voorstelling zie je een blauwe endomycorrhizaschimmel die in de lengte van de wortel tussen schorscellen groeit. Buiten een schorscel maakt de schimmeldraad een afsnoering vlakbij de groene celwand. De celwand van de plantencel wordt doorboord. Dan vindt er iets heel bijzonders plaats; de oranje celmembraam gaat enorm toenemen in oppervlak en gaat de zich ontwikkelende blauwe boomstructuur van de schimmel (arbuscule) volledig omgeven. De celmembraan wordt dus niet doorboord. De plantencel blijft leven! De celmembraan zit a.h.w. om de arbusculewand heen geplakt. Hier worden stoffen uitgewisseld tussen schimmel en plant.

De arbuscule groeit door tot de grenzen van de plantencel. Al na enkele dagen gaat de volwassen arbuscule degenereren. Nieuwe arbucules worden continu gevormd in jongere worteldelen. De stoffen die vrijkomen bij het afbreken van de arbuscule komen weer ten gunste van de plantencel. Dit proces gaat door zolang de plant fotosynthetisch actief is. Vanaf dat moment worden er geen nieuwe arbuscules meer gevormd en gaat de schimmel sporen produceren (buiten de wortel) om te kunnen overleven in onze moestuingrond, net zolang er weer een nieuwe wortel van een geschikte gastheer komt aangroeien.

Er zijn schimmels die plantencellen ook in leven laten, maar wel degelijk ziekte veroorzaken (of eigenlijk: zijn). Biotrofe ziekteverwekkers laten hun gastheer in leven, necrotrofe ziekteverwekkers doden ze. Die biotrofe schimmels gebruiken opmerkelijk genoeg wel eenzelfde soort mechanisme als mycorrhiza. Dan heet zo'n voedingsstructuur geen arbuscule maar haustorium.

Soms kun je zien dat een plant zo'n biotrofe ziekteverwekker heeft geweerd. Je ziet dan een bruin rondje op het blad. Dat komt omdat de plant de cellen rondom de infectie heeft laten afsterven. Voor een necrotrofe ziekteverwekker zou dat niet werken, ze zouden dan slechts worden geholpen.

Sorry, beetje off topic, maar het ging zo lekker de diepte in.

Je maakt het er niet eenvoudiger, maar wel completer op

Een beetje diepte is wel zo leuk.

Ik zag net een kort filmpje op YouTube, wat een enkele, anekdotische, vergelijking maakt, met en zonder mycorrhiza:

Om eerlijk te zijn twijfel ik hier. Mycorrhiza gaan toch een relátie aan met plantenwortels, maar zorgen toch niet direct bij zo'n jong plantje voor wortelgroei? En mijn ervaring is dat bonen zó een klein potje hebben doorworteld, dat gaat heel snel vanuit het ontkiemen, waarschijnlijk met kracht vanuit de boon.

Oké, ik heb de link naar dit filmpje gemaakt, maar te snel; ik zou een groter testveld moeten zien voordat ik waarde aan zoiets hecht. Ik geloof wel in mycorrhiza, maar dit effect in het filmpje vooralsnog niet.

Je mist naast een breder toetsveld natuurlijk ook een microscopisch beeld, waaruit blijkt dat de bonenwortels in de met mycorrhiza geinoculeerde potjes ook daadwerkelijk zijn gekoloniseerd met mycorrhizaschimmels. Want je weet natuurlijk niet zeker of dat is gebeurd. Je kunt een mycorrhiza inoculum toevoegen, maar niet zeker dat er dan ook infectie plaatsvindt.

Een publicatie uit 1996 - Effect of Arbuscular Mycorrhizal Fungi on Growth, Mineral Nutrition and NitrogenFixation of Three Varieties of Common Beans (Phaseolus vulgaris) - laat zien, dat er een aantoonbare toename (8-23%) is in de droge stof produktie van de verschillende bonen varieteiten als gevolg van kolonisatie met de mycorrhizaschimmels. Belangrijke zaken om te weten zijn, dat de P-concentratie in de grond laag was (13 mg P/kg) en de planten 63 dagen na opkomst werden beoordeeld.

Het lijkt erop dat er in dit filmpje toch iets anders is gebeurd met deze bonenplantjes. De gebruikte grond lijkt me niet erg arm in voeding, dus een twijfelachtig experiment. Ongeschikt voor publicatie, maar wel voor posting op YouTube