Licht / Lichtbehoefte

Info-topic

Algemeen topic met informatie rondom de vraag, wat de behoefte aan 'licht' inhoudt voor een plant en teelt.

Allerlei factoren probeer ik te behandelen die van invloed zijn om zelf te kunnen bepalen of jouw plant of teelt voldoende licht ontvangt

Henkg zal verderop het onderdeel 'kunstlicht' behandelen. Daarnaast maakt hij een post over het 'meten' van licht, wat een ieder zelf kan doen thuis.

Natuurlijk kan iedereen het topic met informatie aanvullen of corrigeren. Het is welhaast ondoenlijk om helemaal volledig te zijn.

Vragen omtrent specifieke teelt en haar behoeftes, stel je in betreffende topics verderop op het forum.

Vanzelfsprekend heeft elke plant behoefte aan licht. Maar hoeveel ? Waarvandaan ? Hoe lang ? Wat is veel, wat is voldoende ? Wat kan ik bieden ? Lukt dat bij mij ?

Tal van vragen komen langs, welhaast dagelijks, rondom het opkweken van zaailingen, rondom het niet willen bloeien van een boom, rondom het niet zoet zijn van de framboos.

We proberen in dit algemene info-topic een aantal zaken uit te leggen rondom de behoefte van een plant aan licht. Ik maak een aantal posts die in ieder geval een aantal zaken zullen behandelen. Daarbij gebruik ik soms voorbeelden ter illustratie; niet om daar volledig te zijn, maar gewoon om zaken te verduidelijken. Ieders situatie op de tuin of op het balkon of in huis zal weer anders zijn.

Teelt in de moestuin en van nuts-gewassen ( kan heel veel meer zijn dan de moestuin in enge zin ) zijn er in vele gedaantes en dus ook in verschillende behoeftes. Volledig kan ik niet zijn.

Opkweken van zaailingen zal besproken worden en de specifieke factoren mbt het licht.

Een paar begrippen die ik ga hanteren zijn:

Volle zon: standplaats van de plant in volle zon, wat inhoudt dat de plant bij zon, minimaal 8 uur zon heeft per dag. Volle zon is dus 8+ uur zon. Sommige tuinboeken en sites spreken tegenwoordig al bij 6+ uur zon van een standplaats in de volle zon. Ik ben daar geen voorstander van. Later kom ik daar op terug om dat te beargumenteren.

Halfschaduw : standplaats met zon van 4+ uur volle zon of ook minder 'volle' zon, maar dit dan gedurende zeker 8 uur. ( iets gefilterde zon bv door een lichte berkenboom-kruin heen bv )

Schaduw : Minder dan 4 uur volle zon per dag

Diepe schaduw : geen zon op welke dag dan ook.

Bovenstaande geldt voor een lente of herfstdag.

Dan hebben we verder nog :

Daglengte : De hoeveelheid uren dat het in onze streken licht is ( seizoensgebonden )

Lichtintensiteit : De lichtkracht ( seizoensgebonden )

Er valt heel veel op af te dingen op bovenstaande criteria. Ik de komende posts ga ik ze vanzelf langs om de argumenten te wegen.

Ook zijn er echt tig gradaties tussen de bovenstaande indeling. Ook combinaties onderling. We komen daar vanzelf op.

Daarnaast is het natuurlijk niet zo, dat een plant alleen maar behoefte heeft aan licht. De lichtbehoefte kan nóg zo perfect gegeven worden, als de plant geen vocht kan vinden , of te veel vocht heeft ed, gaat iets tóch fout. Dit spreekt vanzelf.

Tuinieren is een samenspel van een aantal factoren. Licht is er daar maar 1 van. Maar wel een belangrijke.

Wat betekent : 'Volle zon' ?

Je kan het vinden op internet, in tuinboeken. Steeds weer kom je het tegen: het begrip 'volle zon'.

Niet voor niets zal een moestuincomplex van een tuinvereniging het meest gezien worden in een open gebied zonder nabije hoge bomen. De moestuin wil het best in de volle zon.

Veel verenigingen hebben zelfs regels over hoe hoog beplanting mag worden. Zelfde oorzaak: licht.

Het licht is welhaast de belangrijkste factor voor een teelt. Natuurlijk wordt het welslagen van een teelt bepaald door een heel samenspel van factoren, maar licht is hoe dan ook een hele belangrijke.

Echt volle zon komt maar weinig voor.

Bedenk dat maar eens, of kijk eens goed om je heen. In een stedelijke bebouwing zit je met muren om je heen, oude bomen, In de Ardennen zit je wellicht in een dal. Op een balkon zit je én tegen een muur en misschien hangt er zelfs iets boven je.

Alleen in open gebieden ( bijvoorbeeld op een volkstuinencomplex ) heb je eigenlijk kans dat je zó open zit, dat je de zon ten volle kunt pakken.

8+ uren volle zon in de lente ? Maar de zon schijnt toch niet altijd ? Precies, daaróm juist. Met minder zit je dus niet met volle zon. Een zomer zonder zon ( als dat zou kunnen ), dan heb je een waardeloos seizoen. Eind juni zitten we dacht ik op een mogelijke 12+ uren volle zon op open gebied. De eerste en de laatste uren tel je niet mee ( de hoek van de zon op de aarde is dan te klein om veel groei-kracht af te geven, zeg maar even simpel.

'Maar op mijn schutting staat de zon een heel deel van de dag te branden, het wordt daar loeiheet. Zó heet zelfs, dat ik daar nauwelijks kan zitten' , 'Dát is dan toch wel volle zon ?'

Nee. Dat is een hete wand.

Muur, schutting , balkon, whatever. Het kan er heel heet worden ( en heeft natuurlijk ook zeker effect op een plant ). Maar volle zon ? Nee.

Bekijk je tuin eens kritisch. Die warme plek waar de zon 's zomers staat te bakken om 14.00u 's middags. Ligt die plek nú ( januari ) ook in de zon ? En in maart ?

Een stadstuin kan eigenlijk een schaduwtuin zijn, waar echter op de hoogzomerdag een deel in de brandende zon ligt.

Het is dan ook helemaal geen raar idee om eens een licht-plattegrond te maken van je tuin. ééntje voor maart ( start groeiseizoen ) , ééntje voor mei en ééntje voor juli. Overdreven wel misschien. Maar je leert je tuin kennen daardoor.

Volle zon wil ook zeggen, dat er niets aan afscherming recht of schuin boven je tuin aanwezig is. Stel je een weiland voor waar jouw tuin ligt. Er is niets in kilometers omtrek, behalve 1 grote eik. Aan de voet van die eik is jouw tuin. Voor de helft onder zijn kruin. Dan heb je het voor elkaar gekregen om in een kilometers weide omgeving, tóch een half-schaduw-tuin te krijgen. Al ligt je tuin aan de zuidkant van de boom, en schijnt de zon er onderdoor, vól op de tuin. Het geldt kwa lichtintensiteit niet meer als volle zon. Op een dag dat de zon niet schijnt is het in je tuin nogal donker.

Volle zon kán ook een nadeel zijn.

Aardbeien in een hete zomer, hebben liever geen volle zon. Liéver ( dat is wel érg perfect gewenst hoor ) hebben ze dan tussen 13u en 15u wat minder zon. Een bosbes wordt gekookt in altijd volle zon. Een braam wordt heerlijk zoet en de peer wordt lekker zoet in de zon. Er zijn tal van verschillende wensen.

Verderop gaan we wat uitzonderingen bespreken en wat speciale situaties.

Ook bij 'licht' geldt: Je hebt licht en je hebt licht. Wat is nou voldoende ?

Volle zon hebben we benoemd. Weinigen van ons komen daar aan bij het telen van hetgeen wat ze willen telen. Veel gewassen willen niet eens volle zon, of ondervinden zelfs schade er aan.

De lichtbehoefte van een plant is erg verschillend per gewas. Een basilicum wil véél licht, maar liever geen hete volle middagzon. Getemperd licht is perfect; maar véél licht van een lange duur ook nog eens. Lastig. Je kan het alle teelten ook niet naar het zin maken. Ondoenlijk.

Nu ben ik geen wetenschapper en neem ik ook niet die benadering.

Zoals al aangegeven neemt binnenkort Henkg het thema 'kunstlicht' onder de loep, zo ook het 'meten van het licht'

Pieterbl heb ik gevraagd ook zijn kennis en benadering met ons te delen.

'Mijn planten kweek ik op voor een groot raam op het zuiden, dát is toch zeker wel goed genoeg ?'

Dat ligt er aan. Helaas kan niemand daar ja op zeggen. Ik probeer wat zaken uiteen te zetten:

Een plant staat op je vensterbank. Je plant(jes) krijgen dan licht van schuin-boven en opzij. Van één kant. Dat volstaat veelal op jonge plantjes op te laten groeien. Veel net gekiemde zaden willen geeneens volle zon, de hele dag. Je moet je daar zoiets bij voorstellen: ze zouden ook in de natuur veelal tussen grotere zaken opgroeien. Zonloos licht is veelal voldoende. Maar wél véél licht. Je vensterbank volstaat vaak wel. Op een zuidraam dim ik vaak zelfs het sterke licht met bv met een strook kalk-papier wat ik op de ramen plak. Bij een noordraam is vlak tegen het glas aanzetten zeker van belang. Verder van het venster vandaan neemt de lichthoeveelheid met grote stappen af. Niet doen !

Zomaar een voorbeeld ( toestemming van de eigenaar van de foto )

Je ziet wat hier gebeurd. De planten staan veels te ver van het raam. Al zou het een zuidraam zijn. Vééls te ver van het raam vandaan. Ze krijgen het licht wat er wél is ( en in dit geval ook veels te weinig ) van te ver schuin opzij. Je ziet het aan de planten. Verder staan ze erg warm, misschien ook te vochtig. Alles is mogelijk, maar voorál : te weinig licht, te ver weg.

Het zelfde gaat ook in de tuin op. Je plant die vlak tegen de schutting aan staat, vangt licht van opzij, en van boven. Dat kán voldoende zijn. Maar de plant is aan 1 kant geheel afgesloten van lichttoetreding. Het gevolg zal sowieso zijn, dat een lichtbehoeftige plant schuin gaat groeien, naar de plek toe waar de plant van meer kanten licht ontvangt. 'De plant groeit naar het licht'

Een zaailing die op 50 cm van het raam moet opgroeien van jou, ontvangt echt onvoldoende licht.

Nu weten we allemaal: meten is weten. Hoe je de hoeveelheid licht dat aanwezig is op een plek in huis kunt meten ( door iedereen te doen, die een camera heeft ) gaat Henkg ons nog uitleggen in een latere post.

Hoe het ook zij: iedereen kan aan de tientallen vragen die elk voorjaar opduiken op ons forum zien, dat er veel misverstand bestaat over wat nou voldoende licht is.

Licht van boven en aan alle kanten ( kas , koude bak, serre met licht van boven , serre met veel licht van meerdere kanten ( dan wel niet van boven ) en dan de planten laag plaatsen ) kunnen allemaal ruim voldoende zijn. Alleen een vensterbank met licht van 1 kant is gelukkig ook net goed te doen ( de zaailingen af en toe omdraaien ).

Planten doen opgroeien van het raam áf, de kamer in, is doorgaans onvoldoende.

Kunstlicht kan uitkomst bieden ( zie die topics )

( Work in progress )

De stand van de zon wordt bepaald door het jaargetijde en de breedtegraad waar wij leven op onze aardbol. De stand van onze aarde ten opzichte van de zon dus.

Daglengte is daar een gevolg van.

Een winterdag is een dag met een korte daglengte; de zomerdag een lange dag. Dat spreekt voor zich. De verschillen zijn ontzettend groot.

Daarnaast maakt de stand van de zon ten opzichte van ons aardoppervlak ( op de plek waar wij leven ) ook nogal veel uit. In de winter komt het licht van een lage zon, waarvan het licht een lange weg neemt ( lange schaduwen ) en zomers andersom. Zelfs zijn daar, ook voor ons merkbare, verschillen tussen het wonen in Groningen en Midden België. Het maakt écht verschil voor de planten.

Zie hier een plaatje van zonhoogtes per uur, voor de maanden van het jaar:

Natuurlijk maakt ook het feit dat het in de winter doorgaans koud is, het verschil voor de planten. Het groeiseizoen is niet voor niets het seizoen dat de dagen lengen en de temperatuur stijgt.

Maar het is niet alleen de koude. Het is vooral het licht, dat planten in de winter slechter groeien of in de natuur : simpel stilstaan. Dus je bent niet van de winter af, door de temperatuur simpelweg op te schroeven. "het is te koud buiten ? " " Dan zet ik alles binnen" . Dat is écht wat te simpel. Met name dáárdoor geef je de plant een groeiprikkel; je schroeft de temperatuur op, maar je biedt de plant onvoldoende licht. Je doet voor de plant alsof het mei is ( de temperatuur ), maar het licht zegt dat het januari is ! Dat groeit dan allemaal letterlijk scheef.

Hetzelfde geldt in de afnemende daglengte in de nazomer en herfst. Blijf je een plant dan groeiprikkels toedienen ( veel vocht + veel mest bv ) ( en ook die combinatie met een zeer zonnige herfst ), dan gaat de plant té lang door. Te lang blijft hij groeiprikkels ontvangen, en rijpt niet goed af voor het intreden van die onherroepelijke winter + afnemende daglengte = zwakte = ziek ( of niet zó gezond" of onvoldoende winterhard.

Te veel licht ( zon en warmte ) in de winter bestaat ook nog. Je kan een perzik maar beter niet de hele dag vol op zon zetten in februari en begin maart en dan ook nog eens helemaal beschut tegen de wind ofzo. De struik of boom zal heel vroege bloei vertonen en dat vriest kapot in de nacht.

( Work in progress )

Een heel ander iets met betrekking tot 'licht', iets waar niet iedereen bij stil staat wellicht.

Een bessenstruik, een perzik, een appel, een aardbei en druif ( veel méér, maar dit zijn er zomaar een paar ) bloeien in maart, april, mei. Ze bloeien en geven vrucht.

Niet iedereen beseft zich, dat deze voorjaarsbloeiers bloeien met bloemen, die aangelegd zijn in de zomer en nazomer van het afgelopen jaar. Dit betekent ook, dat die bloem-vorming afhankelijk is van de hoeveelheid licht toen. Wat bedoel ik daarmee ?

Je hebt een appelboompje staan. Het boompje staat bij een schutting en 's zomers staat ie lekker vol in de zon. Is dat in september nog steeds het geval ? Het voorjaar erna is het een prachtig voorjaar, maar het boompje bloeit toch niet zo rijk als je wellicht gehoopt had. Waar kan dat aan liggen ? Het kan liggen aan het feit dat het boompje te weinig zon kreeg de nazomer er vóór ! Misschien een vroege natte zonloze herfst ?. De aardbeien-hoeveelheid valt al jaren wat tegen ? Staan ze in september nog steeds in de volle zon ?

Dan is het zo ( zeker als je met schuttingen rekening moet houden in je tuin ) dat de zon in september al echt véél lager staat dan in Juni. Staat de Lavendel, de rozemarijn, de tijm, in september nog steeds op die volle zon ? Veel iets minder winterharde zaken zijn sterk afhankelijk van de nazomerzon en herfstzon, om goed uit te rijpen voor dat de winter intreedt. Hun winterhardheid is er zelfs afhankelijk van. Een plant die volle zon heeft, gaat sterker de winter in. Een nat najaar houdt daarnaast vaak nog té lang de groei er in bij dat soort planten en die planten zijn dan veel bevattelijker voor een moeilijke winter.

Het is geen leuke constatering, maar juist veel stadstuinen ( bebouwing ) hebben het moeilijk om veel licht te pakken. Fruit en mediterrane teelt heeft het dan wat moeilijker. Niet dat het niet kan hoor. Maar wees je bewust van de mogelijkheden, met betrekking tot de hoeveelheid licht die planten in jouw tuin krijgen.

Al begrijp je dat de mogelijkheden wellicht wat beperkter zijn in jouw tuin, omdat deze geen volle zon heeft; wat zijn tóch de mogelijkheden ?

Het eerste advies is : tuinier met je tuin méé ! Dat is een hele algemene, maar een goede start-gedachte. Tuinier niet tegen onmogelijkheden. Voorkom van te voren ingebouwde onmogelijkheden.

Dat geldt voor je grond, dat geldt voor je lichtsituatie.

Zet een mooie klimroos op de noordkant van je schutting en weet dan dat de roos pas overdadig gaat bloeien als hij óp de schutting ligt ( als hij daar tenminste weet te komen )

De zwarte bes ontvangt maar een paar uur zon op een dag bij jou en staat bovendien ook nog eens tegen een schutting ? Prima. De bes zal ook dragen, maar minder overvloedig als die bij de buurman misschien. De bes zal ook bevattelijker zijn voor allerlei aantastingen wellicht.

De druif die je gepoot hebt op de oostmuur krijgt misschien onvoldoende zon om de druiven écht lekker te maken. Het feit dat er veel vochtige stilstaande lucht kan zijn tussen huizen 's zomers, kan maken dat de druif ziekelijk oogt. Er zijn legio voorbeelden.

Een bosaardbei draagt ook in best veel schaduw. Maar de bosaardbei met meer zon ( geen hete middagzon ) is gewoon lekkerder !

De échte bosbes kan met weinig zon toe, maar met wat meer zon ( geen hete middagzon ) is hij gewoon lekkerder !

Maar proberen kan altijd ! En nog mooier : héél veel kan wél !! Het voert te ver om nu alle mogelijkheden of onmogelijkheden langs te gaan. Bekijk de teelt per stuk. Zoek uit wat hun behoefte is. Bij de kiwi of tomaat is het niet logisch dat je de plant uit de zon plaatst. Maar elke teelt heeft zijn eigen eigenaardigheden, zijn eigen wensen. Dit kan betrekking hebben op de grondsoort, op het vocht, maar ook op het licht dus.

Er zijn best veel planten, die laten zien dat ze zon willen. Dat ze vol licht willen. Ze zijn er op gebouwd. Bij de lavendel is dat goed te zien. Bij Distels ook, bij de olijf. Grijs blad, smaller, naaldvormig soms, soms behaard. De plant wapent zicht tegen de hete brandende zon. Zet ze in de schaduw ( = geen of weinig zon ) en de planten kwijnen weg.

Een basilicum wil zon. Maar geen hete zon. Je kan het eigenlijk wel aan de plant zien: die verbrandt ! Dat dunne sappige blad. Hij laat zien wat ie wil.

Een kool wil zon. Véél zon. Veel licht. De plant heeft "mistig-bestoven"bladeren. Iets grijzig soms. Blauwgrijzig: De plant wil veel licht

Een sappige krop sla zou dús met minder zon toekunnen ? Ziet er toch naar uit niet ? Inderdaad. Die doet het ook goed in halfzon. De rode of paarse sla wil dan weer iets méér zon om mooi paars te worden , maar ja: inderdaad. De plant laat het zien !

( work in progress )

Zaailingen opkweken onder kunstlicht

Waar gaat dit WEL over:

Wel over het onder kunstlicht opkweken van zaailingen gedurende de donkere maanden. In de praktijk van januari tot maart. Denk aan pepers, paprika, zaai-aardbeien, ander spul dat vroeg gezaaid moet worden. De vensterbank biedt in die periode te weinig licht. Spul dat je later zaait (voor tomaten voor de volle grond is midden/eind maart zaaien vroeg genoeg), die kunnen na ontkiemen direct in de vensterbank op het zuiden, zonder bijverlichting.

Met simpele middelen, en tegen weinig kosten kun je met kunstlicht je vroege zaailingen 5 tot 10x meer licht geven dan in de vensterbank. Later, vanaf eind maart is er voldoende licht in de vensterbank, de vroege zaailingen kunnen verhuizen naar de vensterbank, het kunstlicht kan uit.

Waar gaat dit NIET over:

Niet over het van zaad tot oogst kweken van planten onder kunstlicht. Daarvoor is minimaal 300 Watt per m2 nodig. Per maand kost dat dan per m2 ongeveer 30,- alleen al aan energiekosten. Voorbeeld: vier tomatenplanten, van mei t/m september: 5 maanden x 30,- = 150,-

Een plant heeft licht nodig, maar hoeveel?

De meeste moestuinplanten vereisen halfschaduw of zonnig. Vanaf april is er buiten (en ook in de vensterbank op het zuiden) ruim voldoende licht, en ook lang genoeg. Gratis, en meer dan je met kunstlicht kunt geven (niet gratis).

Tot die tijd is het goed om bij te lichten. Je zaailingen krijgen meer licht, gedurende meer uren per dag.

Lumen en Lux

Beide zijn eenheden waamee de lichtintensiteit van een lamp wordt aangeduid. Aan lumen heb je niet zoveel, dat geeft aan hoeveel licht een lamp rondom uitstraalt. De eenheid lux geeft aan hoeveel licht er op een oppervlak valt (op je planten dus), bij een bepaalde afstand tot de lamp. Lux is voor ons dus bruikbaar, lumen niet (zie ook verder: “verschil tussen spots en rondstralende lampen).

Voorbeelden:

Kantoorruimte: 500 lux

Bewolkte dag winter: minder dan 1500 lux

Zonnige dag winter: 15.000 lux

Zonnige dag zomer: tot meer dan 100.000 lux

Bedenk dat de zon in de winter minder vaak schijnt, en dat de daglengte in de winter veel korter is.

(Misschien ingewikkeld? Het gaat vooral om de verschillen: 1.500 is bijna 70x zo weinig als 100.000)

Veel licht, weinig licht: hoe kun je dat meten?

De mens is zeker geen nachtdier, maar kan ook bij minder licht nog goed zien. Zo “op het oog” is de hoeveelheid licht moeilijk in te schatten, de iris compenseert (bij weinig licht wordt je pupil groter, waardoor er meer licht op je netvlies valt).

Voor een meting heb je een lichtmeter nodig: een lux-meter.

Het kan ook met je fototoestel. Daarvoor is wel enige basiskennis over diafragma’s en ISO-waarden nodig.

Zie: http://www.sarracenia.com/faq/faq3400.html

Of met een app voor je Android of IOS smartphone. Zoek in de store op bv 'lightmeter'

Meetresultaten zullen onnauwkeurig zijn. Door ook buiten in de zon te meten krijg je toch een goed idee hoeveel minder licht er binnen is. Waarchijnlijk minder dan je dacht.

Hoeveel licht is nodig

We weten nu dat in de wintermaanden er buiten slechts 1500 lux of minder is, en dan ook nog eens gedurende een zeer beperkt aantal uren. Dat is echt te weinig. 5000 lux wordt als een absoluut minimum gezien, 10.000 lux is een beter minimum.

Bij binnen zaaien bij een relatief hoge temperatuur (huiskamer) heb je nog een extra probleem: de plant wil door de hoge temperatuur groeien, maar kan dat niet goed door gebrek aan licht.

Gevolg: slappe bleke sprietige zaailingen. Fileren noemen ze dat.

Kortweg: hoe hoger de temperatuur, hoe meer licht er nodig is.

Nederland, per maand (de Bilt). Juni is gesteld op 100%

Maand             Jan    Feb   Mrt   Apr  Mei    Jun  Jul   Aug   Sep   Okt   Nov   Dec
% t.o.v. Juni     13     27    45    74   93    100   96    84    58    35    16    10

Dit zijn de waarden voor buiten. Binnen in de vensterbank op het zuiden blijft er hoogstens 2/3 van over. Op het noorden hoogstens 1/3.

In de maanden december, januari, februari en de eerste helft van maart is er dus veel te weinig licht in de vensterbank voor je zaailingen.

Je kunt kiezen:

• Later zaaien, binnen

• Nog later zaaien, buiten (laat, want eerder is het echt te koud buiten)

• Kunstlicht

We gaan kunstlicht gebruiken, maar met welke lamp(en) en hoe?

Uitgangspunt: we willen een oppervlak van ca 70 x 20 cm verlichten. Denk hierbij aan een boekenplank met je potjes met zaailingen daarop. De vensterbank kan ook, maar misschien denken de buren dan dat je andere planten dan moestuinplantjes aan het bijlichten bent.

Soorten lampen:

• TL buis

• LED spot

• LED lamp, rondstralend

• Gloeilamp: valt af. Nauwelijks meer verkrijgbaar, en enorm inefficiënt. Veel geschreeuw (warmte) en weinig wol (licht).

• Spaarlamp, rondstralend of LED lamp, rondstralend. Hebben als nadeel dat je er meerdere nodig hebt om een rijtje zaailingen te verlichten. Ook zijn deze lampen met een geschikte kleurtemperatuur (zie verder) lastig te vinden.

• PAR / HID en dergelijke: vallen af voor ons doel. Wel veel licht, maar ten koste van een (te) hoog energieverbruik.

Verschil tussen een spot en een rondstralende lamp:

Rondstralende lampen (de “gewone” zeg maar) geven licht rondom. Geschikt voor normale huiskamer verlichting. Je planten staan echter niet rondom, alleen het licht richting je planten bereikt je planten. Daarom is een spot effectiever.

Om een idee te geven:

• LED spot, 3 Watt: 5000 lux op 10 cm afstand

• LED rondstralende lamp, 3 Watt: 2000 lux op 10 cm afstand

Met een spot krijgen je planten dus 2,5x zoveel licht bij hetzelfde verbruik. Helaas zijn spots niet makkelijk / goedkoop verkrijgbaar, zeker niet met een geschikte kleurtemperatuur.

Blijft over: TL buis, LED spots.

(Opmerking: Een paar gewone spaarlampen of gewone LED lampen zijn niet ideaal, maar altijd nog beter dan helemaal geen kunstlicht.)

Kleurtemperatuur:

Planten hebben daglicht nodig, of iets wat daarop lijkt. Dat is koud ogend licht, niet zo gelig als een ouderwetse gloeilamp, maar meer blauw-achtig.

Dat wordt aangegeven door de kleurtemperatuur, in Kelvin (of in nanometer) (http://nl.wikipedia.org/wiki/Kleurtemperatuur).

Geschikte lampen:

- 1e keuze: Kelvin 6500 (TL-buis code 865)

- 2e keuze: Kelvin 4000 (TL-buis code 840)

Opmerking: Ik ga in dit verhaal voorbij aan het toepassen van combinaties van rood en blauw licht.

Hoe lang moeten de lampen aan.

Ongeveer 12 a 16 uur per dag. Gebruik een schakelklok voor gemak.

Hoe iets maken met TL buizen, inclusief kosten

Zie:

tl-groeilamp-voor-je-zaailingen-simpel-en-goedkoop-t12237.html

groeilampenkastje-t4151.html

kweekkastje-voor-zaailingen-t497.html?hilit=lamp

groeilampen-in-de-schuur-t7199.html?hilit=lamp

Hoe iets zelf maken met 12 Volt LEDs, inclusief kosten

Daarvoor is o.a. handigheid en ervaring met solderen nodig. Ik volsta hier met een verwijzing.

Zie: http://www.carnivora.nl/forum/viewtopic.php?p=53551#p53551