Grond blijft nat door kleilaag

[Marjolein]

Dit jaar heb ik voor het eerst getuinierd. Ik heb een border aangelegd in mijn tuin en er alleen fruit en groente verbouwd. Bijna alles wat ik geteeld heb was een succes. Er is alleen een stuk probleemgrond. De aarde blijft er vaak vochtig, doordat er veel klei in de bodem zit. Sommige dingen wilden er wel groeien, zoals sla, komkommer en aardbeien. Andere dingen doen het er veel minder goed dan twee meter verderop in de tuin (zelfde lichtinval), zoals broccoli. Zijn er bepaalde groente- en fruitsoorten die het goed doen op relatief natte grond en die niet heel ver de diepte in hoeven met hun wortels? In dat geval kan ik huidige situatie laten bestaan. Ik verwacht zelf dat ik beter de grond af kan graven, maar dat is zo gemakkelijk nog niet voor mij om te doen. Zou flink omspitten helpen? Dat had ik dit voorjaar gedaan, maar blijkbaar niet diep genoeg?

[thea]

Als je wilt spitten met de klei,moet dat voor de vorst invalt.

Dan gaan de kluiten stuk vriezen.

Wat je ook kan doen als het stukje erg nat is en blijft .

Om de mrt een gat maken met een grond boor een daar kiezel in stoppen.

Dan gaat het water daar na toe lopen.

[TimHoorn]

als je het doorspit, spit er dan gelijk compost doorheen...

 

Maar, ik zou nu vooral gebruik maken van de herfst en er een dikke laag herfstbladeren op gooien! Echt een laag van 20/25 cm... Deze gaat verteren en de wormen en ander bodemleven die er in komen trekken het de grond in. Je grond zal luchtiger worden en dus beter te bewerken. Van het voorjaar wat compost er overheen voor extra rul materiaal en verder zou ik er persoonlijk weinig aan doen... Het belangrijkst is dat je organisch materiaal blijft toevoegen om de grond mooi los te houden. Dus compost!! (of Mulchen, dat is eigenlijk composteren, direct op de bodem). Over mulchen is veel te vinden op het forum. Ik ben binnen 2 maanden verslaafd geraakt aan het mulchen, je ziet super snel al een resultaat!!

[Marjolein]

Dank je wel voor deze Tip, Tim!

Ik kan op de gemeentewerf gratis compost ophalen, dus dat is natuurlijk wel aantrekkelijk. En bladeren vind ik buiten genoeg, nu het herfst is. Ik kan aan het werk!

[RvO]

Als je blad gebruikt, bedenk dan dat blad van m.n. beuk, eik laurierkers,meeste naaldbomen nogal langzaam verteren.

Beter wilg, linde, berk, es(doorn), fruitbomen, vlier e.d. gebruiken.

[weknow]

Toen ik met mijn moestuin begon, was water ook een probleem. De tuin ligt in een kom, water van naburige garagedaken en groot hoger gelegen plateau stroomde er in en kon niet weg. Na een regenbui bleven dagenlang plassen staan op de klei.

 

Nu 3 jaar later is het probleem geheel opgelost. Ik heb 3 dingen gedaan. Elke tuin en elke situatie is anders, maar misschien heb je er wat aan als ik ze uitgebreider vertel:

- een drainagebuis gelegd midden door de tuin op 50 cm diepte, die ik kon aansluiten op een put die naar de sloot loopt. Draineren (als het kan! Je moet het water ergens naar toe kunnen laten lopen en toch minstens een 30 cm diep kunnen gaan; hoe dieper hoe beter) is een goedkope en heel doeltreffende oplossing voor tuinen waar water moeilijk weg kan.

- Voor boompjes e.d. heb ik de methode die Thea noemt toegepast: met een grondboor diepe gaten (Tot 1.20 m. 4 a 5 per boom) en die vullen met kiezels. Dit is vooral zinvol als zich onder de teeltlaag ( bijv. door spitten en langdurig tuinieren met kunstmest ) een moeilijk doordringbare laag heeft gevormd of er door andere redenen van die lagen op meer diepte zijn.

- Ik kies voor tuinieren zonder grondbewerking (niet spitten, niet freesen, hooguit schoffelen aan de oppervlakte) om een situatie te laten ontstaan waarin een gezonde bodem vol levende organismen ontstaat. Had daarmee al uitstekende ervaringen in eerdere tuinen en doe het in mijn nieuwe tuin consequenter. De truc is om je tuin te bedekken met een dikke laag compost (ook oude verteerde stalmest is een soort compost!) en dat aan te blijven vullen. Daarbij ben ik via een tip van Jorg van dit forum ook geïnspireerd door een wat (onbekende en ongewone) ecologische moestuin methode van de Engelsman Charles Dowding. Dit is zijn webiste: http://www.charlesdowding.co.uk/ Hoewel er een jaar of 5 a 6 staat voor dat - ook aansluitend op inzichten van Velt - je tuin ideaal is, kan ik concluderen: Na 3 jaar zo werken heb ik een grondje waar ik erg blij mee ben en al mijn ervaring en kennis met moestuinieren komt er samen: Ik heb weinig ziekteproblemen en goede opbrengsten, een heerlijke lichte en luchtige structuur (op zeer zware klei!) en zowel te veel water als te weinig water is geen enkel probleem meer. Bij hoosbuien of periodes met erg veel regen staat overal in de omgeving water in tuinen en op het land: bij mij helemaal niets meer (!) en bij droogte houdt de bodem veel vocht vast.

 

Als je al aan gratis compost van de milieustraat kunt komen heb je een makkelijk begin. Bedek je hele tuin nu in het najaar met een laag van 10 cm. compost! Niet onderspitten! Hierna elk jaar + als je tussendoor wat extra wilt: een cm. of 5 a 6 toevoegen. Zelfgemaakte compost is beter en kun je meer controleren in samenstelling, maar als je die nog niet veel hebt is die van de milieustraat makkelijk als begin of aanvulling. Zelf heb ik intussen 7 compostvaten voortdurend "in productie" (vul ze met tuinafval, kippen- en paardenmest en geschikt GFT-afval uit de keuken en zet ze om de paar maanden om, waarbij ik bewust meng voor een goed resultaat) en heb daarmee jaarlijks 2 a 3 m3 compost ter beschikking voor een tuin van 180 m2.

 

Het advies van Tim om met bladeren te mulchen, deel ik niet. Voor een siertuin of een fruit-tuin kan het prima en doe ik het zeker wel. Maar in een moestuin zie ik geen voordelen en wel enkele vervelende nadelen (zoals slakken kweken!, hinderlijk bij fijn zaaien en voor sommige opkomende planten) Mulchen is goed o.a. om erosie te voorkomen, maar ik doe dat alleen en volop met rijpe compost en ook bladeren gaan daarin mee. Behalve als bodembescherming (waar compost veel beter, makkelijker en schoner werkt) zie ik geen voordeel van blad als mulch en het verband met een betere waterhuishouding kan ik al helemaal niet leggen. Dus Tim....wat zie ik over het hoofd in hoe gevallen bladeren beter kunnen zorgen voor een goede waterhuishouding dan compost?

[mijke]

als je het doorspit, spit er dan gelijk compost doorheen...

 

Maar, ik zou nu vooral gebruik maken van de herfst en er een dikke laag herfstbladeren op gooien! Echt een laag van 20/25 cm... Deze gaat verteren en de wormen en ander bodemleven die er in komen trekken het de grond in. Je grond zal luchtiger worden en dus beter te bewerken. Van het voorjaar wat compost er overheen voor extra rul materiaal en verder zou ik er persoonlijk weinig aan doen... Het belangrijkst is dat je organisch materiaal blijft toevoegen om de grond mooi los te houden. Dus compost!! (of Mulchen, dat is eigenlijk composteren, direct op de bodem). Over mulchen is veel te vinden op het forum. Ik ben binnen 2 maanden verslaafd geraakt aan het mulchen, je ziet super snel al een resultaat!!

 

 

Wat hij zegt, en dat zou ik nog willen aanvullen met de tip om dit dus te doen in plaats van spitten. En dan volgend jaar het bed af te zetten met van dat plastic geribbelde spul dat ze in ouderwetse tuinen gebruiken om borders van gras te scheiden. Grasrand heet het. Dit:

 

 

Wij hebben dat ook (we zitten ook op zware klei), en we merken dat het de druk van het lopen op de paden heel goed tegenhoudt, zodat de grond direct achter de rand al heel los is, terwijl de grond van het pad zelfs bij de randen waar we minder vaak staan keihard en ingeklonken is. Voorwaarde is dan natuurlijk wel dat je niet op de bedden zelf staat. En nee, ook niet heel even om iets te oogsten! Gewoon echt helemaal niet. Daarom dus de bedden max. 60 cm diep (armlengte) maken, of 120 als je er van beide kanten bij kunt.

 

Overigens hebben wij van de zomer ook niet met blad gemulched, het lijkt mij onhandig werken, maar ik vind compost zelf niet echt mulch te noemen. Als het eenmaal op de grond ligt is het immers niet meer van de gewone grond te onderscheiden, en onkruid tiert er ook welig in. Bovendien lijkt het me vrij zinloos om nu compost te gaan leggen, omdat de voedingsstoffen dan uitspoelen voor je er iets aan hebt? Maar dat weet ik niet zeker. Wij hebben gedroogde kruiden uit het park gebruikt. De bladeren gebruiken wij nu alleen in de winter omdat we toch niet in de tuin hoeven, en het trager verteert dan ander mulch, zodat we het niet hoeven aan te vullen halverwege de winter. Enfin, mulch is altijd beter dan geen mulch, dus gebruik vooral wat je voorhanden hebt en kijk wat je bevalt. De ene tuin/persoon is de andere niet

 

Al deze tips zullen voor echt zware ingeklonken kleigrond trouwens waarschijnlijk niet direct AL je waterproblemen oplossen (je ziet wel snel resultaat, maar het duurt toch een paar jaar voordat je echt een goede humuslaag gecreeerd hebt), dus in de tussentijd de tip van tea gebruiken over de gaten met kiezels er in. Dan moet het helemaal goed komen!

[weknow]

Omdat je blijkbaar ook reageert op wat ik schrijf, Mijke, een correctie.

 

Juist verteerde compost spoelt niet meer uit! Door de goede vertering worden de voedingsstoffen langdurig opgeslagen en komen ze vele jarenlang geleidelijk ter beschikking van de planten (en zorgen voor een gezonde levende bodem). Dat is precies de reden om precies compost als mulch te gebruiken. Je moet echt compost maken (en niet zo maar wat organische resten op je tuin te laten liggen, zo van het zal wel eens verteren) om snel en efficient die goede waterhuishouding en gezonde bodem te vormen.

 

- Die groene graskanten vind ik echt on-dingen in een moestuin. Plastic, gauw kapot (afbreken, brokkelen) en zitten in de weg. Kan bij jou van pas komen, maar zou ik niet algemeen adviseren.

 

- Charles Dowding betreedt juist wel gewoon de heel dikke compostlaag. Die is zo dik dat ze ertegen bestand is en niet dichtslaat.

Ik zelf werk met tegels als stepping stones (met ook gewoon de compost doe onder) en sta er dus niet zo veel op. Maar merk ook dat het geen enkel probleem is als ik er wel eens op stap.

[mw vogel]

Leerzame discussie!!

Wel een vraag aan Weknow: als je de bedden niet afzet met een rand, hoe los je dan het toenemende hoogteverschil op tussen de bedden en de paden?

[weknow]

Mijn paden zijn niet vast. Ik gebruik losse trottoirtegels. Enkele hoofdpaden waar ik ook dan met een kruiwagen over kan en voor de rest om de stap een tegel die ik naar behoefte neerleg/verplaats, zodat ik overal bij kan. Ook onder de trottoirtegels komt compost (daardoor liggen ze meteen vrij stevig daarin) wat als voordeel heeft dat planten ook daaronder kunnen wortelen en voedsel vinden en dat de ondergrondse mycorriza-patronen onbelemmerd kunnen gevormd worden. Ik werk met rond de 30 bedden, die ik naar behoefte kan aanpassen/indelen. Bijvoorbeeld voor rankende courgettes of pompoenen of breed groeiende stokbonen, voeg ik er tijdelijk 2 samen. Ook wel praktisch is dat ik zo elke plek in de tuin via meerdere stap-routes kan bereiken.

[TimHoorn]

Weknow,

 

Mijn ervaring met bladafval is (nu) erg goed. Het is echt een aanjager voor bodemleven! Ik ben van plan om het blad wat nog niet weg is van het voorjaar weg te halen en verder te laten composteren in de bak. In het voorjaar dus verder werken met de compost. Ook weet ik nog niet of ik in het volgende jaar aan voldoende mulch kan komen om tijdens het groeiseizoen te gebruiken. Maar voor nu is dit de makkelijkste en vooral snelste oplossing voor een dikke mulchlaag, mogelijk ook voor anderen die het willen proberen. In mijn geval is de tuin trouwens vrijwel leeg, dus die slakken maken mij niet veel uit. Ik wil vooral de grond afgedekt hebben...

 

Waar het vooral om gaat, is dat er organisch materiaal aan de bodem toegevoegd moet worden. Daar zijn we het beide over eens. Ik zat met het zelfde probleem. Vaste, dichte, dichtgeslagen grond... Het lag heel wat jaartjes onder zwart plastic en er was nauwelijks iets van structuur in te vinden. Het enige voordeel is dat het "gewone" zwarte grond is waar ik op zit en geen klei. Daarom denk ik ook niet dat het heel erg is om een eerste keer (bijvoorbeeld) compost door de grond te werken. Je zorgt dat de eerste lading structuur gelijk door de grond heen zit. Want of de wormen het naar beneden trekken of je doet het zelf, ik zie het verschil niet echt... Je begint toch op nul... Daarna wél gelijk afdekken met "iets". En wat dat iets is, dat kan je zelf bepalen...

[Bit]

Ik heb vaste paden. Ook geen probleem. In de groentebedden waar ook elk jaar materiaal op gaat, blijft het niveau eigenlijk wel min of meer constant. Welke mulchlaag ook ( zeker als je compost als mulch neemt ) slinkt ontzettend en kan je gewoon elk jaar aanvullen, of es niet als het wél te veel wordt.

Hele dikke lagen ( zet ik ook in ) mulch, boord ik af met planken, stenen randen, whatever. Zo'n plastic boord, moet je zelf in je eigen situatie bekijken of dat jou wat lijkt; hij is er goed voor te gebruiken, maar ik vind dat dus ook gewoon lelijke ondingen ( ik vind de golf in die rand erg onpraktisch )

 

Aan de andere kant. Een echt storende zware kleilaag, wat de anderen ook al zeiden, los je niet op met mulchen. Gewoon aanpakken.

[weknow]

Ik ga wat uitgebreider reageren en uitweiden naar aanleiding van je opmerkingen, Tim. Maar daarmee wordt het misschien wat specialistisch en terzijde van de oorspronkelijke vraag. Daarom in 2 stappen.

1. De oorspronkelijke vraag van Marjolein: Wat te doen met een erg natte bodem?

2. De voordelen van bodem bedekken (en niet onderspitten) met compost en wat je daarmee kunt bereiken. (En waarom ik denk dat het wezenlijk beter is dan mulchen met blad voor je tuin).

 

1. Marjolein zeg: "Een deel van mijn tuin is erg nat". Wat kan ik daaraan doen?

Mijn reactie daarop is: Hoe komt het dat het zo nat is? Daarop moet je dan proberen je maatregelen af te stemmen.

Mogelijkheid A. Is het door een lage ligging, waar water naar toe stroomt en/of niet weg kan? Oorzaak kan ook zijn dat er zich niet doordringbare lagen gevormd hebben door geografische oorzaken of als gevolg van manier waarop er eerder geteeld is: bijvoorbeeld vanwege langdurig tuinieren met jaarlijks spitten en bemesten met kunstmest. (Zo een grond is "waterziek" Gevolg: Planten staan vaak/lang in te drassige grond, bodem en wortels krijgen weinig zuurstof en groeien niet goed of worden ziek).

Dan is draineren en werken met een grondboor en kiezel de meest aangewezen aanpak om het te veel aan water te laten wegvloeien (zonder sterke erosie) en om de evt. ondoordringbare lagen te doorbreken. Als dit niet kan, dan is bedden verhogen (wat grotere afstand van gewassen tot de constante nattigheid) geen echte oplossing, maar wel een manier om enigszins met de ongunstige omstandigheden te "dealen".

Mogelijkheid B. Het kan ook een kwestie zijn van grondstructuur. De (klei-)grond is vast en hard en zeer zwaar te bewerken. Na regen blijft water lang in plassen staan en als het opdroogt is, ontstaan er barsten en gaten. Ook dan krijgen wortels geen lucht, kunnen moeilijk voedsel opnemen. Dan is de aangewezen aanpak om in de bovenlaag van 10 a 20 cm (juist daar) organisch materiaal toe te voegen, waardoor de structuur geleidelijk zal verbeteren. Spitten voor de winter en laten doorvriezen en gebruik van een frees zijn de methoden die veel tuiniers dan adviseren, maar zijn geen echte oplossing! Het werkt even, maar na enkele maanden is de grondstructuur weer even belabberd. Door veel organisch materiaal in de teeltlaag te blijven toevoegen zal de structuur van je grond veranderen: Wordt minder vast, beter te bewerken, luchtiger en water kan er snel intrekken en het vochtvasthoudend vermogen van de grond wordt groter.

 

Kijk ik naar officiële adviezen aan landbouwers van pakweg de laatste 10 a 20 jaar, dan valt het op dat ook daar het toevoegen van organische mest, gebruik van groenbemesters en compost steeds meer wordt aanbevolen. Het gaat om dat toevoegen van dit organisch materiaal de bodem beter en gezonder maakt. De nadruk ligt op grondstructuur die erdoor verbetert en opbrengsten die groter worden dan (alleen) met kunstmest. Ik merk dat er in heel recente studies en aanbevelingen een volgende stap gemaakt wordt, waarbij het niet meer in de eerste plaats om structuur van de bodem gaat, maar om het opbouwen van wordt genoemd: "het bodemvoedselweb", de biologische kwaliteit van de bodem. Aan landbouwers wordt geadviseerd om zo te werken dat in hun grond een gezonde gemeenschap van micro-organismen en andere organismen actief is, die een doorslaggevende rol vervullen bij de groei/voeding van gewassen en bij het gezond houden van gewassen, waarbij een goed ontwikkeld en bodemleven een grote rol blijkt te spelen. De werk aanbevelingen aan de grootschalige landbouw waarop deze adviezen gericht zijn, zijn nu naast het toevoegen van organisch materiaal ook gericht op het optimaal tot ontwikkeling kunnen komen en in stand houden van bodemleven door het gericht te voeden en onderhouden en bovendien minder en overwegend oppervlakkige grondbewerking (in ieder geval kerende grondbewerking (ploegen) vermijden).

 

Grappig om te zien hoe nu kennis en een aantal methodes en inzichten die ik probeer te gebruiken in mijn moestuin, ook gebruikt en gestimuleerd worden in de landbouw.

 

2. In mijn reacties in deze draad speelt steeds een rol dat een gezonde bodem, met een zo goed mogelijk ontwikkeld bodemleven, de basis zijn van hoe ik wil moestuinieren. Organisch materiaal in (liever op!) de bodem brengen speelt daarin een grote rol, maar is een hulpmiddel om aan een biologisch rijke en dus gezonde tuin te bouwen. Compost is voor mij niet alleen een hulpmiddel om de structuur van de bodem te verbeteren of een soort bemesting. De belangrijkste reden om compost bovenop te gebruiken is dat de biologische activiteit die zo essentieel is zich vooral afspeelt in de bovenste 10 a 20 cm. van de bodem waar ook noodzakelijke zuurstof volop aanwezig is. In mijn ogen is het dus gewoon jammer om compost onder te werken. Dan voedt het misschien wel wat als een soort mest en zal zich wel wat vermengen met de klei waardoor de grond wat losser wordt, maar het gaat mij om het bodemleven (waarvan goede structuur en bijdrage aan voeding van planten een logisch gevolg zijn).

 

De manier die ik gebruik in mijn moestuin (Een gezonde biologisch zeer actieve grond creëren en daarvoor systematisch veel rijpe compost opbrengen, die in grote hoeveelheden op een goede manier maken, de bodem daarmee bedekt houden, niet spitten en de bodem met rust laten) lijkt mij vooralsnog de beste en sluit aan op wat ik weet en mijn ervaring tot hier toe. Er zijn ongetwijfeld andere manieren die ook werken, maar als je het aan mij vraagt zal ik uitleggen waarom dit mij het beste lijkt.

 

Een belangrijk verschil tussen een moestuin en een siertuin of bostuin of fruitwei is, dat de intensiviteit van telen in de moestuin veel groter is. Door te oogsten (soms 2x of zelfs 3x in een jaar van hetzelfde stukje grond) vraag je enorm veel van je grond en dat moet aangevuld worden. De humuslaag in de bodem die ik in een jaar of 5 a 6 sterk genoeg wil laten vormen moet dus heel goed zijn, want in die voeding kunnen voorzien.

 

Ik ben dus helemaal niet vies, Tim, van een bladlaag. In onze "gewone" tuin en zeker in de 2 ha. grote bostuin die ik bijhoud en aanleg gebruik ik de volop aanwezige bladeren volop. Zeker in de bostuin ligt er nu een laag van 10 a 15 cm. en gebruik ik het ook in dikke pakken om jonge aanplant te beschermen tegen uitdrogen en evt. vorst waar nodig. Daar is dat voor de meeste planten ook voldoende. Maar wat nu een pak is van 10 cm., daar blijft in juni volgend jaar misschien 1 mm. bodembedekking van over. Maar in de moestuin haal ik bladeren weg en composteer ik ze. De bedden daar zijn nu of bedekt met een dikke laag rijpe compost (verteerd, direct voeding voor het bodemleven) of er staan nog gewassen op en een deel is nu ook bedekt met groenbemesters (vooral vanwege de bedekking en het organisch materiaal dat ze me leveren voor de composthoop t.z.t.). De organismen die leven in het gevallen blad en dit geleidelijk gaan omzetten tot (blad-)compost...wat wel een jaar of langer kan duren....doen sneller en meer gecontroleerd hun werk in de compostbak en daar kan ik het ook mengen met andere materialen om hogere temperaturen, betere omzetting en een meer gevarieerde compost te bekomen. In iedere fase van omzetting zijn ook andere soorten organismen actief, en juist die in rijpe compost zijn die die ik graag vooral in mijn moestuin wil. Dus jouw methode keur ik niet af, maar past niet zo in mijn werkwijze: Ik heb veel meer compost nodig. Maar ik snap ook dat je werkt met wat je ter beschikking hebt.

 

Wat betreft de slakken: Ik ben geen slakkenhater omdat ik weet dat ze in een tuin en kringlopen daar nodig zijn. Maar wil ze graag onder controle houden, zodat ze liever niet te veel aan mijn zaailingen of geteelde planten eten. Juist onder verterend blad leggen slakken erg graag de eitjes die hun aantal van het jaar er op bepalen. Daarom hou ik mijn bedden liefst schoon van allerlei dode plantenresten, die blijkbaar het lievelingsvoedsel zijn voor naaktslakken. Jorg van dit forum werkt in zijn tuin op een wat vergelijkbare manier (bodem afgedekt houden met compost) en had de indruk dat hij daardoor na een aantal jaren minder last van slakken kreeg. Zelf heb ik sinds afgelopen zomer ook de indruk dat slakken minder schade aanrichten dan voorgaande jaren. Maar dat kan ook toevallig en wat "wishfull thinking" zijn, dus in mijn ogen nog veel te vroeg om als mogelijk gunstig bij effect van mijn werkwijze te claimen.

 

Tot slot nog een opmerking over het effect van compost op de hoogte van de bedden. Dat is niet heel groot. Inderdaad blijft er van compost die tot humus wordt omgezet uiteindelijk weinig over, maar dat gebeurt wel pas in een periode van 30 a 40 jaar pas helemaal. In de praktijk zie ik dat de bedden wat hoger werden, zeker als je net een laag van 5 a 6 cm. compost hebt opgebracht, maar dan praat ik aan het einde van een seizoen over hooguit nog een paar centimeter verschil met de paden. Als ik bedden schoonmaak en trottoirtegels daarvoor tijdelijk even weghaal, breng ik overal compost aan en leg daarin weer de tegels waar ik ze makkelijk vind.