gezonde bodem voor nieuw moestuintje met bokashi en compost

Er zijn bij ons een aantal struiken zoals kornoelje en boerenjasmijn gerooid om daar een klein moestuintje te maken. De wortels zijn grotendeels verwijderd met een minikraan. De grond ziet er op het oog redelijk uit maar moet nog wel wat geschoond worden van wortelresten etc. Ik wil de grond graag gezond maken op een natuurlijke manier. De grond die tot nu niet bemest is heeft wel structuur en er zijn ook wormen te bespeuren, maar niet al te veel. Het was tot vorig jaar een deel van de tuin waar we nauwelijks aandacht aan besteedden.

Ik heb bedacht hoe ik de grond geleidelijk aan geschikt kan maken voor zaaien en planten in het voorjaar. Graag wil ik vragen om commentaar, want ik heb er niet heel veel verstand van. Wel wat gelezen, maar niet veel ervaring op dit gebied.

Het gaat om 3 moestuinbedjes van 80 breed en 160 lang. Ik heb inmiddels de bodem tot ongeveer 35 cm diep ontdaan van bolletjes, wortelresten en dikke oude wortels. Ik ben van plan later de grond en met name de bedden nog met 25/30 cm, op te hogen. Een vraag die ik heb is moet ik nog dieper de grond in om wortelresten te verwijderen en de grond los te maken.

Ik ben als experiment begonnen met het maken van keukenbokashi. Het eerste emmertje is bijna klaar. Nu wil ik op een diepte van 20/25 cm in de bedden keukenbokashi aanbrengen. Ik hoop daarmee het bodemleven te bevorderen. (Na 2 of 3 maanden zouden de gefermenteerde afvalresten met veel goede micro-organismen opgenomen zijn in de aarde) . Dan wil ik binnenkort de bedden nog met 25/30 cm goede aarde aarde verhogen en dan dit geheel bedekken met een flinke laag compost.

Als dat allemaal gelukt is komt de vraag hoe ik deze nieuwe moestuinbedjes goed de winter door krijg. Ik dacht ze te bedekken met blad dat ik verzameld heb. Dat voorkomt waarschijnlijk ook een beetje dat mijn mooie nieuwe bedjes te aantrekkelijk worden voor katten.

In het voorjaar wil ik het blad weghalen en opnieuw wat klare Bokashi toevoegen aan de bedden maar dan niet zo diep. Een maand later wil ik dan beginnen met zaaien en planten.

Mijn vraag is, wat denken jullie, kan het op deze manier wat worden? Of is er iets dat ik beter anders kan doen?

Is er iemand die Bokashi zo gebruikt heeft? En wat zijn de ervaringen? Ik hoor het graag.

Hallo Koolrabi,

Ik heb enige ervaringen met Keuken bokashi, en die waren meer dan positief, zelfs een openbaring. Ik heb het alleen niet lang volgehouden ivm verhuizing en nu een andere situatie in de tuin en huis. Ik hoop het ooit weer op te pakken. Mijn ervaring was, na een klein stukje grond vol te stoppen met bokashi, de lekkerste sla ik die ooit heb gegeten. En er waren veel slakken in en op de sla, maar ze taste de sla op 1 of andere manier niet aan. Nu weet ik waarom.

Wat jij beschrijft is wat mij betreft meer dan fantastisch. Ik zou me niet al te druk maken om restanten van wortels, die verteren vanzelf en groenten en fruit gewassen hebben daar naar mijn mening niet veel hinder van. Bokashi is natuurlijk geweldig voor een superlevende bodem, en bevat ook al enig voedsel (koolstoffen etc). Wormen zullen smullen van je compost-bodembedekking, die de bodem ook nog eens langzaam voed, het vocht beter vasthoud etc. etc.

Blaadjes tegen de katten zal ook wel helpen denk ik, en is ook nog eens goed als extra bodembedekking.

Als je doet wat je beschrijft en dat volhoud in de loop van jaren, dan is dat meer dan een geweldige basis, die al zeer goede resulaten zal opleveren. Het enige wat ik nog zou kunnen bedenken is evt werken aan een mineralen balans. Maar het is maar net hoe ver je ermee wilt gaan en hoeveel geld je eraan wilt besteden...

En nog verder zou je kunnen werken aan een groter energetisch potentieel verschil tussen de bodem en de lucht, wat eigenlijk de oorzaak is van plantengroei. Daarom groeien planten ook zo snel na sommige regen en onweersbuien (is iemand dat wel eens op opgevallen?) Dit is ook de reden waarom er in het poolgebied een snellere en kwalitatief betere groei plaatsvind gedurende een korter groeiseizoen, en nee het komt niet door het extra licht, dat is al gebleken uit onderzoek. Selim Lemstrom deed hier praktische onderzoeken naar. Ik zelf heb er geen praktische ervaring mee en zou dus ook niet weten hoe je het voor elkaar kunt krijgen, maar ik weet dat er bepaalde websites zijn die het beschrijven. De oorzaak van plantengroei was ook bekend bij Viktor Schauberger en bij vele volkeren uit de oudheid. Een mooi boek dat hier enige beginselen over uitlegd is: Het verborgen leven van planten - Peter Tompkins en Christopher Bird.

Ach ja, er is net zoveel mogelijk als je zelf wil onderzoeken en toepassen, tot in het oneindige...

Jou begin lijkt me al fantastisch en in de loop van de tijd zul je vanzelf meer gaan zien, ervaren enz. En daarmee misschien ook de interesse om verder en dieper te gaan studeren, maar dat is voor een ieder persoon weer anders...

Succes

P.S. ik weet niet met wat voor aarde je je bakken wilt gaan verhogen, maar als je zo goed al bezig bent zou ik je geen bemeste tuinaarde willen aanraden. Ik weet niet of je daarmee bekend bent en met bereidingsproces daarvan? Maar daar worden allerlei verontreinigingen in vermengd net zolang tot alles binnen een door de overheid (willekeurig) besloten norm valt. Het zou met name wat zware metalen bevatten die niet echt bevoordelijk voor je gezondheid zijn, mochten die in je groeten terecht komen. Al zal je er waarschijnlijk bewust niet iets van merken...

@ Castenada

Dat is nog eens een enthousiaste reactie. Dat klinkt bemoedigend.

Wat betreft je opmerking over mineralen. Ik strooi wat Vulkamin uit over de moestuinbedden en in het voorjaar kleimineralen. Dat is het advies van mijn leverancier van Bokashi producten, de firma Mulder Agro in Kollumerzwaag. En daar wil ik het ook bij laten voorlopig.

Hoogstens nog wat gedroogde mest, die ik nog heb, maar ik weet niet of dat misschien wat te veel is.

Wat betreft de tuinaarde: ik gebruik nooit bemeste tuinaarde. Ik gebruik voor het ophogen voor een deel mijn overgebleven moestuinaarde in mijn tonnen (waarin ik de bonen teelde) en de aarde waarop de tomaten stonden die ik moet uitgraven om te vervangen. Het is het begin van mijn wisselteelt. Met de toevoeging van compost zou dat voldoende moeten zijn. Eventueel vul ik het nog aan met potgrond. Ik maak genoeg Bokashi, dus daarmee verrijk ik ook mijn potgrond.

Werken aan het energetisch potentieel verschil tussen bodem en lucht vat ik nog niet. Maar wie weet komt dat nog. Er is nog zoveel te ontdekken op dit gebied.

PS Ik hoop dat hier de slakken nu ook van mijn groenten afblijven, want uit de tuin van de buren komen er een hele hoop.

Ik weet niet of kokende water effect op heeft om eiren van insecten te verpesten, daarnaast na het planten zou ik omheen geperste koffie bestrooien dat slakken en wormen uit de buurt kunnen blijven.

Kijk aan, helemaal super! Vulkamin voor de spoorelementen en silicium. Door het hoge aluminium gehalte, wat ik eerst niet geheel vertrouwde, heb ik ook het idee dat het zeoliet achtig werkt (weet ik nog niet veel van, maar dat heeft volgens mij een hoog bindende waarde, waardoor minder uitspoeling plaatsvind en er voor planten makkelijker voeding te vinden is). En in het voorjaar Edasil, prachtig.

Ik weet niet wat ze nog meer geadviseerd hebben, ik ben bekend met ze en al die producten omdat ik zelf ook o.a. EM en aanverwanten gebruik, het enige is dat je zou kunnen meegeven is dat het voor een werkelijke verwerking van alle mineralen door de micro-organismen enz. tot een echt levend netwerk, dat dat meerdere jaren duurt. Maar dat zullen zij ook wel gemeld hebben denk ik. De resultaten zullen dus in de loop van tijd nog wat verbeteren, zo ook de kwaliteit van je gewassen.

Wat betreft je grond deel ik je mening, dat lijkt me prima in combi met compost.

En heb je het boek van EM toevallig gelezen, daar staat ook een paragraaf in vermeld over slakken, die inderdaad niet van kwalitatief goede gewassen zullen eten. Nu is kwaliteit van meer factoren afhankelijk, maar met je bodem op deze wijze is al meer dan de helft van de factoren getackeld. DNA/afkomst van het zaadje/plantgoed is bijv. een andere factor.

Ziekten en plagen zullen dus echt alleen ziek of zwak materiaal aantasten en slakken zullen dus alles laten staan wat werkelijk gezond is (het punt is alleen dat sommige mensen niet begrijpen wat werkelijke gezondheid nu inhoud). Als slakken dus nog wat knabbelen hier en daar is het alleen maar een mooie indicatie dat er nog een beetje werk aan winkel is, waar het ook aan mogen liggen. Dat is voor ons dan weer mooi om uit te zoeken.

Eventueel kun je de kwaliteit van je gewassen bij benadering meten via een Refractometer voor Brix waarden (0 -32). Zoek maar eens op brix waarden en je krijgt een lijst met groente en fruit, met daarachter vermeld verschillende waardes die de kwaliteit per soort van slecht tot uitstekend weergeven. Via een druppel van het desbetreffende stuk fruit, groente of andere plant op het refractometer glaasje kun je een suikerwaarde aflezen. En een suikerwaarde in nagenoeg alle gewassen heeft een zeer sterke correlatie met de kwaliteit van het gewas op dat moment. Het blijft dus een indicatie, maar wel een goede. Voor om en nabij 30 Euro kun je ze op ebay, marktplaats of elders krijgen.., mocht je dit interessant vinden.

Meer info over de achterliggende theorie is onder andere te vinden via zoeken op Carey Reams, high brix garden etc. Door alles wat je doet/van plan bent, ben je daar al voor 80 % mee bezig. Maar kwaliteit kun je echt tot in het oneindige doorvoeren, dus het is maar net waar je genoegen mee neemt en waar je de grens trekt.

Je kunt bijv. als je echt voor specifieke kwaliteit wil gaan je gewassen met bepaalde bladvoeding bespuiten, dit zou ideaal gezien een combi van mineralen en micro-organismen zijn (bijv een mineraal mengsel gefermenteerd door EM, of aangelengd bokashi vocht is ook al bevorderend (wel goed aanlengen)).

Ook zijn er de mineralen Calcium en Fosfaat die in de EM literatuur niet in zijn geheel bekend zijn, maar bijv. wel bij Carey Reams, William ALbrecht, Arden B. Andersen etc. Calcium is bijv. het meest benodigde mineraal in een plant, en calcium moet geheel worden losgezien van het pH gehalte en puur als voedingselement. Het calcium - pH verhaal is zwaar overdreven en eigenlijk onzin in de zin dat calcium maar een zeer klein aandeel heeft in het bepalen van het pH, wat net zozeer afhankelijk is van magnesium, kalium, bodemvochtigheid en zelfs de maanstand zo is uit onderzoeken in Canada gebleken. En Fosfaat is eigenlijk de grote transporteur in de plant, Reams stelt zelfs dat geen enkel mineraal, behalve stikstof, zonder de hulp van fosfaat de plant binnen kan komen. Dit soort info vind je dan weer niet in de EM sfeer en kan in die zin dus evt. nuttige aanvulling zijn, indien je geinteresseerd bent.

En het wordt een lang verhaal, maar ik vind het zelf prachtig en deel het dus graag waar mogelijk:

Dat verschil in energetische lading (noem het maar zo) tussen de lucht en bodem is iets waar ik zelf ook nog niet het fijne van weet, maar de begin principes en de voorbeelden zeggen mij veel. Viktor Schauberg zegt bijv. dat plantengroei ontstaat door het verschil in lading (magnetisch, elektrisch) tussen de bodem en de lucht, des te groter het verschil des te sterker de groei van de plant. Zo wordt de lading in de bodem o.a. bepaald door de kwaliteit en hoeveelheid aan bodemleven (micro-organismen etc), maar ook door de mineraalhuishouding. Selim Lemstrom deed veel onderzoeken in en rondom de poolcirkel en ontdekte dat daar gewassen op de 1 of andere manier veel harder groeide en vooral tijdens het maximum van de zoncyclus (elke 11 jaar). Er bleek een verhoogde elektrische lading in de lucht aanwezig te zijn, die deze verbeterde groei, en ook kwaliteit en smaak verbetering, verklaarde. Zelf is hij toen gaan testen buiten het poolgebied met lage voltages stroom door draden of iets dergelijks net boven zijn gewassen, en inderdaad dezelfde verbeteringen, snellere en betere groei.

Bij ons is het soms merkbaar na bepaalde regen of onweersbuien (niet alle buien, want er zijn bepaalde dingen nodig) dat planten in ene een groeispurt hebben gekregen. Dit jaar zag ik het mooi in tuinen door alle droogte en toen later in het jaar in ene enkele buien, Viburnums die tot die tijd niet wilde groeien en dor waren, hadden na de buien in ene redelijk wat groen blad en scheuten tot 10 cm.

De reden voor deze groei vind je bij Viktor Schauberger die schrijft dat onder bepaalde omstandigheden regendruppels (heeft o.a. met de fijnheid te maken, maar de rest ben ik even kwijt), door het vallen van grote hoogte, een elektrische lading genereren en die zodra ze in contact komen met het blad, de lading aan de plant afgeven. Hoe precies dat de groei bevordert in het interne proces weet ik nog niet, maar dat het werkt weet ik wel. Want een ander voorbeeld was mijn spinazie 4 of 5 jaar geleden, die net buiten de schuifpui, dus heel dicht bij het huis groeide. Die groeide normaal, elke ochtend keek ik ernaar, maar ik kon de groei niet daadwerkelijk met het oog waarnemen, dat ging te geleidelijk. Tot er 's nachts een keer een onweersbui was geweest en 's ochtends keek ik mijn ogen uit, dit had ik nog nooit gezien, een zeer groot significante groei. Ik durf niet te zeggen hoeveel groei, misschien ga ik overdrijven, maar het was zo'n groot verschil (zeker enkele cm), dat ik toen, zonder dat ik er eerder over gelezen had (dat kwam later pas), een connectie maakte met de onweersbui, er was gewoon geen andere verklaring.

Dit heeft mij geleerd dat ook al zitten er grote kwaliteits verschillen tussen verschillende soorten water, dat het meest belangrijke eigenlijk misschien wel de lading van het water is. Wij krijgen die fantastische groei nooit voor elkaar door het water dat wij sproeien over de planten, of op de bodem. Het mist namelijk de lading. We hebben het niet in de hand, maar moet dus hopen op een mooi buitje af en toe ; )

Nou ik ga maar eens naar bed, hopelijk vond je het wat ; )

@ nieuw welkom en dank voor de tips. Dat met kokend water weet ik wel voor het bestrijden van mieren op het terras bv. Maar of je er niet ook veel mee doodt wat je eigenlijk niet wilt? Tot nu strooi ik maar wat met korreltjes en dat doet wel wat. Maar of dat genoeg is als er allemaal lekkere groenten staan? Ik wacht het af.

@Casteneda, wat een informatie, hartelijk dank. Ja het boek van Franz-Peter Mau over EM heb ik gelezen en verder heb ik veel informatie gezocht op internet over EM en gekregen bij Mulder Agro die er ook lezingen over geeft, vooral voor de landbouw. Het is geen eenvoudige kost. En de terminologie die gebruikt wordt voor allerlei soorten EM producten is niet eenduidig. Ik probeer het voor mezelf op een rijtje te krijgen, maar dat duurt nog even vrees ik.

Ik besproei en begiet ook met Bokashi sap. Ik besproei de tuin en de planten in huis ermee. Het probleem dat ik wel heb is dat ik over de verdunning verschillende dingen lees. Vaak is het 1: 100, maar Mau spreekt over 1:200 en in een handleiding voor scholen zie ik 1:1000 en 1:500 staan. Ik weet ook niet of je voor elke begieting van planten verdund Bokashi sap kunt gebruiken of dat je het slechts af en toe doet. Wat ik wel begrepen heb is dat je voorzichtig moet zijn rond de wortels van planten, ook met klare Bokashi in de grond. Ik zag bij mijn geraniums opeens gaatjes in het blad en toen dacht ik, even voorzichtig aan met het verdunde sap.

Ik weet dat het gezond maken van de bodem met Bokashi en compost tijd vraagt, maar ik hoop al enig effect mee te maken.

Interessant die Brixwaarden. Ik zal eens kijken of ik daar wat mee kan. Maar eerst de groente!

Calcium en fosfaat hou ik in de aandacht. Dank voor je uitleg van het verschil in energetische lading tussen lucht en bodem. Ook interessante materie.

Tot hier toe ben ik niet zo enthousiast over bokashi. Zal uitleggen waarom. Ik heb het zelf niet gemaakt, maar wel met een aantal mensen bekeken en besproken die er serieus mee bezig zijn geweest.

Wil er graag onbevooroordeeld naar kijken, omdat het blijkbaar in het oosten (Japan vooral) een traditionele bemestingstechniek is en daar dus lange tijd bijdroeg en misschien nog bijdraagt aan de voedselvoorziening. Daar van leren en goede elementen van overnemen kan natuurlijk een verrijking betekenen. Wil het daarom zeker niet afwijzen. Maar vind geen degelijk en goed onderbouwd houvast hiervoor.

Maar....alle informatie die ik vind is meteen commercieel gekleurd (verbonden met producten, w.o. bacterieculturen, die je moet kopen en blijven kopen) en behoorlijk aanmatigend in toonzetting....een soort wondermiddel bijna, waarmee zowat alles kan worden opgelost en veel beter dan wat we nu doen. Grote beloften. Bovendien valt het me op dat de "noodzakelijke culturen" die je moet aanschaffen nogal onduidelijk en waarschijnlijk verschillend van afkomst en samenstelling zijn, er geen duidelijke norm en controle voor bestaat en dat de beschreven werkwijze die je moet toepassen steeds verschilt. Wat is de nu de "ware", de "goede" of "echte" bokashi?

Met een aantal mensen die "het" wel serieus geprobeerd hebben geprobeerd om het in de praktijk te evalueren. Reukloos en schoon zijn de behaalde resultaten niet in tegenstelling tot de beloften. Het stinkt. Een slijkerig spulletje. In de tuin "doet" het aanvankelijk weinig en wordt het pas na een aantal weken/maanden zichtbaar in de bodem opgenomen. Misschien doen we "het" niet goed? Hebben we bij verkeerde leveranciers gekocht? Is het allemaal niet zo mooi als beloofd....?

Anders dan bij (goed) composteren is bokashi een proces zonder zuurstof. (anaeroob.....deels een gisting) Geheel andere bacteriën zijn voor een omzetting/vertering van het keukenafval of tuinafval verantwoordelijk. Anaerobe omzetting wordt normaal als ongewenst beschouwd, omdat de vertering tot giftige verbindingen kan leiden. In ieder geval zullen in de bodem anaerobe bacteriën niet werkzaam/gunstig zijn...(misschien is de anaerobe omzetting op zich wel succesvol als bokashi goed verloopt? ) in de praktijk zullen in een verteerd product in de grond de gewone aerobe bacteriën het van de anaerobe moeten overnemen, wat betekent dat het een aantal maanden duurt voordat de omgezette voedingsstoffen van de bokashi werkwijze pas in de bodem toegankelijk/werkzaam worden. Op die manier zou bokashi in het beste geval wel kunnen, maar een omweg zijn t.o.v. van de technieken (zoals compostering of humusvorming in een bos e.d.) die hier ook traditioneel aanwezig zijn.

Zonder degelijk onderzoek (dat ik helaas niet ken) naar de processen en een meer wetenschappelijke vergelijking met bijvoorbeeld zuurstofrijke omzetting (zoals composteren) ben ik nu gereserveerd. Volg even met belangstelling jullie ervaringen, Koolrabi en Castenada, en sta graag open voor degelijkere informatie dan hoe geweldig het is in Japan/het Oosten en grote beloften en aanspraken.

Ook op dit forum al eerder uitgebreide gesprekken over plus en min van bokashi:

https://www.moestuinforum.nl/ervaringen-met-bokashi-emmers-t970-10.html

https://www.moestuinforum.nl/bokashi-t3737.html

Kun je op/in bokashi direct planten? Het viel me op dat je de bokashi begraaft en daar dan nog een laag grond op wilt storten, dan komt die bokashi wel vrij diep. Zonder de compost er bovenop al minimaal 45 cm onder de grond, zelfs nog dieper. Komen de wortels van de groentes die je wilt verbouwen wel zo diep dat ze daar wat aan hebben? En is er een speciale reden dat je de grond wilt ophogen (zit je op zware klei, vind je bakken handiger i.v.m. bukken, enz.)? Wanneer je met zo veel toevoegingen bezig bent, zou je nog kunnen experimenteren door stukken van je moestuin wel/niet er mee te verrijken om te zien of het ook daadwerkelijk veel verschil maakt. Tenminste, als je dat leuk vindt natuurlijk.

@ weknow ik ken je scepsis over het gebruik van Bokashi een beetje. Ook wel begrijpelijk. Ik zie in de folders over EM producten ook door de bomen het bos soms niet. De sfeer van commercie hangt wel wat over die producten. Maar ik lees ook indrukwekkende verhalen en verslagen van geslaagde experimenten met Bokashi, ook in Nederland.

Ik beperk me voorlopig tot iets wat ik gemakkelijk en goedkoop kan maken. Compost is voor mij moeilijker te maken dan Bokashi in verband met mijn beschikbare ruimte. Vandaar dat ik blij was toen ik hoorde en las over Bokashi. Het maken van Bokashi is kleinschaliger en overzichtelijker. Dus als het ook nog werkt dan ben ik heel blij. Maar eerst zien, dan geloven.

Met een investering van 4 emmers met deksel voor 3 euro en een zakje Bokashi starter van 6 euro, kan ik een half jaar voort en heb ik al mijn potgrond verrijkt met Bokashi en een groot deel van mijn tuin ook. Dat zijn de kosten niet.

De emmers staan bij ons in huis en er is geen sprake van stank. De Bokashi starter heeft een geur die je ook ruikt als je wijn maakt. Maar als de deksel op de doos gaat is die geur verdwenen. De Bokashi zelf zou licht zoetzuur moeten ruiken, ten teken dat deze klaar is. Maar dan kun je de Bokashi verwerken in de tuin of in de grond. Je kunt het ook bewaren in een afgesloten plastic zak of luchtdichte emmer. Die geur als probleem heeft zich bij ons niet aangediend.

Maar ook ik denk wel eens, 'het is te mooi om waar te zijn'. Vandaar mijn experiment.

@ Yosha Als ik veel ruimte had zou ik beslist een proef willen doen in mijn nieuwe groentetuintje. Nu beperk ik mij wat de vergelijking betreft tot de planten en stekken in huis. En misschien straks vergelijk ik wat groenten die ik in tonnen verbouw. Een tonnetje meer of minder is niet zo'n punt. Aangezien ik wel redelijk geloof in enig succes, laat ik mijn moestuinbedjes buiten de vergelijking.

Ik denk dat als ik nu in het najaar begin met Bokashi diep in de grond, dan kan zich daar vast wat bodemleven ontwikkelen. In het voorjaar en de zomer gaat de omzetting sneller en dan kan ik de bovenlaag bedienen. Het ophogen doe ik omdat de grond daar wat laag is ten opzichte van de rest van de tuin. En de bedden wat hoger vind ik ook prettig werken. Beter voor de afwatering en ook minder om te bukken.Ik vind het ook wel mooi lijken. Tot zover de plannen die altijd nog aan verandering onderhevig zijn.

Je kunt pas na een paar weken zaaien en planten in grond met Bokashi. Dus dat moet je wel zorgvuldig plannen.

Wordt ongetwijfeld vervolgd.

@weknow

Ik zal al je punten proberen te beantwoorden, ik heb alleen zo snel geen wetenschappelijke onderbouwing aan links of andere info bij de hand.

Net als koolrabi kan ik beamen dat bokashi zeker niet stinkt, ik vond het zelfs wel lekker ruiken. En de omzetting in de bodem ging wat mij betreft verbluffend snel. Je moet er 2 weken niets op verbouwen omdat het nogal zuur is en wat scherp kan zijn voor tere worteltjes, maar dat is na twee weken geen probleem meer. Als je bokashi ooit gezien hebt, dan zie je dat als de bokashi klaar is, dat alles wat je erin hebt gestopt nog redelijk herkenbaar is, heeft nog enige structuur etc. Je kunt het inderdaad slijkeriger noemen, het wordt inderdaad wat papperiger, maar in mijn ervaring is dat niet vervelend. Zo gaat het proces van omzetting op die manier nu eenmaal. Maar na het begraven in de bodem, op enige diepte, maar lang geen 45 cm, is alles binnen 2 a 3 weken omgezet in prachtige aarde.

De duur die je aangeeft van enkele maanden van omzetting van anaerobisch naar aerobisch en het beschikbaar komen van de voedingsstoffen, is in mijn ervaring dan ook veel korter. De omzetting was binnen 2 a 3 weken compleet (het moment van sla plantjes uitplanten in mijn geval), en de verschillen met mijn eerder gekweekte sla op onbewerkte grond waren groot. Wat voor mij een bewijs was van de directe beschikbaarheid/impact van de voeding in bokashi.

Het omzettingsproces is er 1 van fermentatie, net als bij zuurkool. Ik heb enkele boeken hierover ooit gelezen en maakte ook ooit zelf mijn kombucha (als je daar mee bekend bent). Fermentatie schijnt het beginproduct door omzetting te veranderen in een makkelijker verteerbaar product, voor mens zowel als plant. En bij/door het proces van fermentatie worden ook meerdere gunstige stoffen aangemaakt, bij kombucha werden bijv. enkele organische zuren aangemaakt en vitamines, die zeer bevoordelijk zijn voor de werking van onze lever. Bij bokashi ontstaan ook dergelijke bijproducten.

EM is een bacterie cultuur die vaststaat en sterk wordt gecontroleerd, en ik heb ik er louter goede ervaringen mee. Over andere culturen kan ik geen oordeel doen.

EM bevat een mengsel van aerobe en anaerobe bacterien in 1 cultuur. En ik denk dat het voorbarig is om te zeggen dat anaerobe bacterien in de bodem niet werkzaam of gunstig zouden zijn. Ik weet/ken de info die voornamelijk op aerobe bacterien hamert en ze inderdaad scheid in goede (aeroob) en slechte bacterien (anaeroob). Maar dat is natuurlijk erg kort door de bocht. Mijns inziens zijn er van beide soorten (aeroob en anaerobe) bacterien pathogene varianten en gunstige varianten, elk met hun eigen taken. Anders zouden alle omzettings processen die zich diep in de bodem (zonder zuurstof) afspelen, ongunstig zijn voor de bodem. Anaerobische processen zijn net zo belangrijk voor de groei van een plant, als de aerobische processen. Het is mede hierom ook dat spitten slecht is voor de bodem, de hele bacterie gemeenschap wordt precies verkeerd om gedraaid (dit even los van alle andere redenen natuurlijk).

Een plant haalt het gros van zijn voedsel uit de aerobische laag, maar veel planten dringen ook de anaerobische laag binnen. Ik kan je niet van concrete onderbouwde info voorzien, maar ik kan me niet voorstellen dat er geen anaerobische bacteriele processen zouden zijn de ook hun bijdrage leveren aan de groei en gezondheid van een plant.

In mijn ervaring kan ik wat dat betreft al jou twijfels wegnemen. Maar dat neemt niet weg dat het een commercieel product blijft. En is het zoveel beter als reguliere processen? In mijn optiek niet perse. Een combinatie van compost en compostthee levert wat mij betreft net zulke verbluffende resultaten. Het is 1 van de mogelijkheden en wat mij betreft een zeer goede, ik heb er louter positieve ervaringen mee. Maar dergelijke resulaten kunnen op velerlei manieren worden behaald.

Bedankt voor je genuanceerde reactie, Castenada.

Ik geloof wel dat bokashi kan werken, zeker op arme grond. Ik wil ook zoveel mogelijk goede organismen in mijn tuin. Echter lijkt het me iets zeer tijdelijk te zijn, je moet de grond blijven voeden met de bokashi. Misschien een rare vergelijking maar ik heb het gevoel bij bokashi dat je net zoals bij bijvoorbeeld planten niet voor ons klimaat, ze wel in leven kunt houden maar zonder "veel" zorg (vb winterprotectie) ze het volgende seizoen weg zijn. Ook zou ik graag eens wetenschappelijk onderzoek erover lezen (liefst in vergelijking met compost). Hetgeen je vindt is voornamelijk commercieel, klinkt allemaal wel leuk maar geen onafhankelijke, wetenschappelijke studies.

Compost werkt ook deels tijdelijk maar als je deze en andere documenten leest, geeft het ook nog veel af in de jaren erna. Daarenboven als je niets doet op je grond, zorgt het vanzelf voor Compost door er onkruid en later bos op te groeien. En ook in Compost zitten micro-organismen, net zoals in de bodem (volgens de commerciële sites minder dan in bokashi, wat ik wel geloof want dit is eigenlijk het product maar hoe lang zijn die dan actief? ) Vraag me dus af waar ik wetenschappelijk kan vinden hoeveel bokashi helpt en hoe lang ( éénmalig, één seizoen, vele jaren)

@ Simonvb op je vragen heb ik geen antwoord, want zowel compost maken en gebruiken als Bokashi maken zijn redelijk nieuw voor me. Ik heb het gevoel dat ik met Bokashi de bodem een extraatje geef. Maar of het zo werkt moet ik gaan zien.

Ik heb overigens geen bezwaar tegen opnieuw Bokashi toe voegen aan de grond, want het is iets dat je toch hebt als je op deze manier de kringloopgedachte vorm geeft.

@weknow waar ik wel nieuwsgierig naar ben is wat ik het beste zou kunnen doen om de bodem vruchtbaar te maken zonder Bokashi te gebruiken. Doe ik dan hetzelfde maar dan zonder Bokashi? Of voeg ik nog andere mest of voedingstoffen toe, bv. gedroogde koesmestkorrels of patentkali of nog iets anders.

Een andere vraag die ik heb is of de combinatie van compost en Bokashi een goede uitwerking heeft. De processen zijn zo verschillend. Dat kan aanvullend werken, maar ook belemmerend. Ik ben nieuwsgierig hoe dat uitpakt. Ik heb tot nu nergens gelezen dat het geen goede combinatie zou zijn.

Ik laat weten hoe het verder met mijn experiment gaat. Ik moet nog veel verder uitzoeken. Ik ben een klein composthoopje begonnen om bladcompost te maken. Ik wil kijken of Bokashi, zoals wel wordt gezegd, het composteringsproces versnelt. Ik hoop dat ik volgend voorjaar/zomer een mooie foto van een gezond moestuintje kan tonen.

In de Volkskrant van za 21-11-2015 staat een kort artikel(tje!) over bokashi: pagina 37, en op http://www.volkskrant.nl/economie/zonder-luchtjes-afval-composteren-in-de-keuken~a4191480/

Artikeltje is helaas niet te lezen als je geen abonnee bent van de VK, Henk.

Nu hebben we tot voor enkele maanden steeds een digitaal abonnement gehad (ervaring: lezen op een PC komt er in de praktijk zelden van en dus zijn we na enkele jaren gestopt: buikriem aantrekken) en onlangs ook geprobeerd om op de "proef" waarmee je tijdelijk een aantal artikelen kunt lezen in te schrijven. Diverse mailtjes en telefoontjes verder werkt dit - althans bij ons - nog steeds niet.....hebben het maar opgegeven.

@ Koolrabi.

waar ik wel nieuwsgierig naar ben is wat ik het beste zou kunnen doen om de bodem vruchtbaar te maken zonder Bokashi te gebruiken.

Dat is waar het mij om gaat in dit draadje, dat nu loopt.

https://www.moestuinforum.nl/compost-voor-een-gezonde-en-vruchtbare-tuin-t19164.html

Maar vraagt wel al flink wat leeswerk intussen.

Kort: elke methode vraagt wat geduld. Wel al snel serieuze verbetering.

Bokashi en de intensieve (alleen) compost-weg hoeven elkaar niet te bijten. Maar "aanvullend" zou ik ze niet willen noemen. Met wat ik weet en zie is de methode om je bodem(gezondheid) te voeden beproefd en heeft sterke papieren. Over bokashi heb ik serieuze twijfels.

T.o.v. de kunstmest is tuinieren met organische materialen altijd beter. Vul hier je rijtje maar in. Maar "we" zijn zo geneigd om te denken over de tuin als: grond + mest = groei. De betere gedachte is m.i.: Verzorg je bodemleven (niet in eerste plaats bezig zijn met welke voedingstoffen moet ik toevoegen) en gezonde groei is een logisch gevolg daarvan. In mijn gedachten doe je dat met een gerichte voortdurende mulch van compost. Andere technieken en dingen kunnen dat aanvullen en versterken, maar zijn niet de kortste weg en leiden niet zo direct tot wat ik echt graag wil bereiken: een ecologische en vruchtbare bodem waarop alle gewassen in principe goed kunnen groeien.

het artikeltje in de Volkskrant van 21 november pag. 37:

Het komt hier op neer dat Bokashi een vorm van het verwerken van keukenafval is. Omdat het kleinschalig en binnenshuis kan lijkt het een kans om meer keukenafval te scheiden in plaats van dit bij het tuinafval te doen. Of het werkt is de vraag volgens Thomas Kuyper hoogleraar bodemkwaliteit van Wageningen. En Gijs Langeveld, gft expert namens de Vereniging van Afvalbedrijven ziet als beste route vergisten en composteren in een van de 25 gft-verwerkingsinstallaties in Nederland.

Wel een pleidooi voor thuiscomposteren of het nu via Bokashi of de composthoop gebeurt.

De meningen over hoe dat het beste kan blijven verdeeld.

Ik probeer twee manieren: composteren via de composthoop en fermenteren met een Bokashi emmer. Kijken wat het oplevert voor de moestuin. Ik wil het graag weten want als Bokashi, behalve rechtstreeks in de grond, ook te gebruiken is om de compostering in de composthoop te versnellen, dan heb ik een kans om een aardige hoeveelheid voeding voor mijn tuintje te genereren met eigen afval, vanuit zowel de keuken en als van de tuin. Keukenafval via Bokashi en het andere, voornamelijk tuinafval, (met toegevoegde Bokashi voor een versnelde compostering) op mijn bescheiden composthoop. Dat lijkt me wat. Ik ben benieuwd wat het wordt.

@ weknow ik kan niet wachten op je volgende artikelen over het maken en gebruiken van compost. Ik ben vast zo goed en zo kwaad als het gaat begonnen. Toch nog een plekje gevonden voor een composthoop(je).

Ik laat weten hoe het verder met mijn experiment gaat.

Hoe is het afgelopen, koolrabi? Ben je nog steeds bezig met die Bokashi? Ik ben wel benieuwd...

Wij gebruiken de Bokashi emmer nu al 3 jaar en het bevalt ons uitstekend. We zijn wel selectief, alleen vers groenteafval en koffieprut. Geen brood of kookrestjes, citrusschillen of vlees. De inhoud gaat uiteindelijk rechtstreeks op de composthoop.

Het duurt best lang voordat de emmer vol is. Door het stevig aandrukken en het fermenteringsproces, wordt de bokashi lekker compact. Als de emmer vol en het rijpingsproces klaar is, vermeng ik de inhoud met beginnende, eerstejaars compost. In de herfst is de compost goed geschikt om te mulchen, maar tegenwoordig gebruik ik daarvoor bladeren. Omdat ik de compost ook meng met biologische kippenmest en mensenmest uit de composttoilet, blijft de compost nog een jaartje narijpen.

Het vocht uit de bokashi-emmer gebruik ik als gier om de planten te tussentijds te bemesten. Ik heb de bokashi-starter ook wel eens zelfgemaakt met EM en tarwezemelen. Dit ging prima, maar de hoeveelheid was te groot voor gebruik voor ons zelf, en ging het op een gegeven moment schimmelen. Nu kopen we gewoon weer af en toe een zak bokashi-starter.

Ik wil de werking van bokashi niet de hemel in prijzen. Voor ons is het grootste voordeel de opslag en bewaarmethode. Voordat het de composthoop verrijkt, is het natuurlijk al gefermenteerd. De bacteriën infecteren de overige afvalresten en ik kan me goed voorstellen dat dit het composteringsproces versneld.

Overigens zijn de kippen gek op de weeïge, zure geur. Ze vinden het heerlijk om wat weg te kapen.

@speets:

Ja ik gebruik nog steeds Bokashi, overigens naast compost. Ik denk dat Bokashi een heel waardevol element is voor het gezond maken van de bodem en het genereren van bepaalde voedingsstoffen. Bovendien een mooie manier om de bodem terug te geven wat er aan onttrokken is. Ik heb een losse bodemstructuur gekregen met ook veel leven in de bodem. De Bokashi zal daar zeker aan hebben bijgedragen en vast ook de compost die ik toevoeg aan nieuwe planten en waarmee ik de grond afdek in het najaar.

Het Bokashi vocht gebruik ik om de tuin en de composthoop mee te besproeien.

Ik voeg de Bokashi niet toe aan de composthoop omdat het zodra het gefermenteerd is kan worden ingegraven in de moestuin en zijn werk kan doen. Dat is een meer direct proces, dan wachten op de compost. Misschien versnelt het de compostering enigszins, maar de keer dat ik het gebruikt heb was dat niet merkbaar voor mij.

Ook het effect dat Castaneda meldde dat ongedierte je kropjes sla laat staan heb ik nog niet echt ervaren. Maar ik heb wel van soortgelijke ervaringen gehoord bij andere gebruikers.

Het is voor mij moeilijk te beoordelen wat Bokashi precies doet en het te vergelijken met een andere werkwijze, zonder Bokashi. Ik geloof wel in de grond verbeterende werking van Bokashi. En daarom ga ik er mee door.

Ondanks het feit dat ik zeker geloof in de positieve effecten van het gebruik van Bokashi vind ik het wel een werkje. Elke dag je keukenresten in het luchtdichte emmertje stoppen. Regelmatig het Bokashi vocht aftappen. Als de emmer vol is, hier meestal na vier weken, moet je een aantal weken wachten voor je het kunt gebruiken. En als je het op je landje hebt ingegraven moet je weer een aantal weken wachten voordat je er kunt zaaien en planten. Het is een redelijk bewerkelijk proces vergeleken met bv. compost maken. Bokashi stinkt niet maar geeft wel een licht zure geur af. Het werken met Bokashi is toch wat minder aantrekkelijk dan bv. met compost. Je keukenresten blijven nl. je keukenresten, ze zijn alleen gefermenteerd. Wat je erin gestopt hebt komt er ook weer uit, met een beetje een andere kleur. Die mooie aarde komt pas na een paar weken als je het spulletje in de grond gestopt hebt.

Je kunt Bokashi ook bewaren in luchtdichte zakken, of in een kuil die je afdekt met aarde. Maar als je niet al te veel ruimte hebt is het een beetje passen en meten en zoeken en vinden. Daar ben ik nog steeds mee bezig. Maar ik vind het nog steeds. Ik speur ook naar ervaringen van anderen en naar verdere informatie. Dat inspireert altijd weer.

Dit najaar ga ik proberen mijn aarde die vrij komt uit de tonnen ermee te verrijken. En misschien probeer ik ook de methode van het bewaren in zakken of in de grond, zodat je wat voorraad hebt die je aan kunt spreken als je zover bent. Tot nu kon ik de Bokashi nog steeds kwijt als het klaar was. Maar dat wordt wel moeilijker als het seizoen eenmaal aangebroken is en je tuintje vol staat. Je kunt Bokashi ook kwijt tussen de planten, maar dan heb je voldoende afstand nodig tot de wortels van de planten. Ik hou er niet van en heb er de ruimte niet voor. Waar je ook aan moet wennen is dat je sommige resten van de Bokashi nog tegen komt in de grond na een paar weken. Maar je bent tegelijk wel verbaasd als je ziet wat je allemaal in de grond stopt en dat je na verloop van tijd vrijwel alleen maar mooie losse aarde terug vindt.

Tot zover de stand van zaken. Voor degene die interesse heeft heb ik op mijn site wat informatie over Bokashi verzameld.

https://zolekkergezond.nl/introductie

Hartelijk dank voor jullie uitgebreide info. Is inderdaad een heel gedoe. Moet ik nog eens goed over nadenken.

Mooie sites hebben jullie