Brabantse Tuinprins

Klopt volgens mij niet. Ik heb altijd begrepen dat 'Issai' Japans is voor 'klein' of 'dwerg'. 'Issai' kom je ook bij sierplanten wel eens tegen (bijv. Styrax japonicus 'Issai' ) en het heeft dan betrekking op de uiteindelijke grootte van de plant in verhouding tot de gewone soort. Als een Actinidia arguta 'Issai' na 3 jaar nog niet bloeit dan moet je je afvragen of het wel een echte 'Issai' is en geen simpele zaailing. Andere mogelijkheid is dat er verschillende klonen van 'Issai' in omloop zijn waarbij er klonen zijn die slecht of niet willen bloeien.

Aan de kust in Zeeland is een totaal andere wereld dan in Midden Brabant op zandgrond. Hier zijn de afgelopen drie jaar de kiwibessen bevroren. In Duitsland idem dito (lees de ervaringen op het Duitse tuinforum Garten-pur). Twee weken geleden hadden wij hier -4 graden op neushoogte, net toen de kiwibessen aan het uitlopen waren. Dat is ze niet goed bevallen: ontluikende bladeren zwart. Naast Actinidia arguta soorten hebben ik ook nog Actinidia kolomikta soorten staan. Deze zijn net zo gevoelig voor late nachtvorst als Actinidia arguta.

Kan 'omvalziekte' zijn. Is een vorm van Botrytis (schimmelziekte). Ontstaat vooral door te natte potgrond en slechte ventilatie. Het kan zeer goed zijn dat de onzichtbare schimmel al in de zaailingen hebben gezeten voordat jij die uitplantte. Veel potgrond en ook compost is weinig geschikt als zaaigrond omdat die vaak te veel water vasthoudt. Als je dan ook nog zo'n afgesloten zaaibak gebruikt dan ligt de omvalziekte op de loer.

Prunus gaat redelijk vroeg in winterrust maar dat is volgens mij niet het belangrijkste. Veel Prunus soorten komen in de regel zeer vroeg UIT de winterrust. Wil je een goed slagingspercentage hebben dan moet je tamelijk vroeg enten. Een kweker die ik ken ent Japanse sierkersen in de eerste helft van januari, daarna volgen sierappels en sierperen. Volgens mij zit er niet zoveel verschil tussen de sier- en vruchtvormen van Prunus wat betreft het tijdstip van enten. Prunus en Malus enten doorgaans tamelijk gemakkelijk, zeker als je het vergelijkt met Juglans, Carya, Cornus mas, Magnolia etc. Natuurlijk speelt de kwaliteit van het entwerk, de kwaliteit van de onderstammen, en de ervaring van de persoon die ent een rol bij het uiteindelijke slagingspercentage.

Kiwibessen zijn extreem gevoelig voor late nachtvorst (nachtvorst in april/mei). Het kan zijn dat de minuscule bloemknoppen (verscholen in de bladknop) zijn geraakt door de late nachtvorst. Ze komen dan doorgaans niet meer uit, heel soms zie je later nog een spaarzaam bloemetje verschijnen. Wij hebben nu al een aantal jaren achtereen last van late nachtvorst. Als die late nachtvorst een jaarlijks terugkerend fenomeen is dan zijn kiwibessen niet geschikt voor ons klimaat. Het beste plant je kiwibessen op een koele, niet al te donkere standplaats. Ze lopen dan hopelijk wat later uit waardoor ze misschien minder last van late nachtvorst hebben.

Bij champost altijd oppassen voor een hoog zoutgehalte. NOOIT gebruiken in de siertuin waar zuurminnende planten als rhododendrons, azalea, pieris, camellia etc. groeien.

Zuivere Chaenomeles japonica is in de handel zeldzaam, is inderdaad meestal speciosa of superba. Van de laatst genoemde soorten zijn talloze cultivars met meestal een spreidende groeiwijze maar er zijn er ook enkele die meer opgaand groeien. Vraag me niet welke soorten meer opgaand groeien want ik heb er voor het laatst meer dan 20 jaar geleden mee gewerkt! Chaenomeles cathayensis kan 2.50 tot 4.00 meter hoog worden. Is wat spaarzaam vertakt en heeft flinke doornen. Uit eigen ervaring: kruisbestuiving door een genetisch onverwant exemplaar (dus vermeerderd via zaaien en niet stekken) zorgt duidelijk voor meer vruchten.

Het zou ook een aantasting kunnen zijn door topmijt (Oligonychus ilicis). Bij een ernstige aantasting wordt het blad roestkleurig. Is lastig bestrijden.

Bij de door mij genoemde vormen van kanker verschijnen er eerst kleine roodbruine iets ingezonken plekken op de takken. Deze plekken breiden zich langzaam uit; als de plek helemaal rondom de tak zit dan sterft deze na 1 of 2 jaar af. Op basis van redelijk wat ervaring weet ik dat schimmelziektes bij planten voor veel mensen toch een soort van abracadabra is. Vaak wil men iets concreets (meer zichtbaar) hebben als de oorzaak bijv. insecten, slakken of de boze buurman. En dat terwijl schimmelziektes toch zeer hoog scoren op de lijst van heersende plantenaandoeningen. Phytophthora cinnamomi is al sinds jaar en dag de belangrijkste doodsoorzaak bij rhododendrons en azalea's. Er zijn echter weinig tuiniers die deze schimmelziekte kennen ("Phytophthora, dat is toch die aardappelziekte?"). Ik zou die kwijnende blauwe bes wegdoen. Het is in ieder geval verstandig van je dat je die niet bij die andere blauwe bessen hebt gezet.

Ziet er voor mij niet uit als taksterfte. Ik denk eerder aan een vorm van kanker die veroorzaakt is door de schimmels /bacterie Botryosphaeria corticis of Pseudomonas syringiae). Vaccinium corymbosum / Blauwe bes is een lastige plant, zeker als die in pot staat. Beter is het om die uit te planten in de volle grond waarbij het belangrijk is dat de de grond de juiste zuurtegraad heeft. In pot zijn ze gevoelig voor uitdrogen of juist te nat staan. Dit leidt tot stress bij de planten waardoor ze vatbaarder worden voor allerlei schimmelziektes.

Japanse Azalea's zijn in principe planten voor de halfschaduw: 's morgens zon, 's middags schaduw of gefilterd zonlicht. Dit geldt zeker voor de laatste jaren waarin we zomers hebben gehad met hoge temperaturen en lage luchtvochtigheid. De meeste leden van de heidefamilie (hier behoort azalea ook toe) houden van koele wortels. In een pot worden in de volle zon de wortels veel te warm en sterven dan gedeeltelijk af. Ook zie je dat de wortels in een pot naar de koele kant gaan groeien. De belangrijkste doodsoorzaak / kwijnoorzaak bij azalea's en rhododendrons is Phytophthora. Dit is een vorm van wortelrot die vooral optreedt als de drainage niet goed is of als er overmatig water wordt gegeven. Bij azalea's die in pot worden gehouden altijd een eersteklas potgrond gebruiken (dat is dus doorgaans niet de meuk die je in een tuincentrum kunt kopen) die een goede verhouding heeft tussen drainage en watervasthoudend vermogen. Verder zorgen dat er voldoende gaten in de pot zitten zodat overtollig water goed weg kan. Phytophthora bij rhododendrons en azalea's is goed te herkennen aan de wortels: bij een aantasting zijn de wortels donkerbruin tot zwartbruin, bij gezonde planten zie je witte kiemwortels, oudere gezonde wortels zijn licht bruin.

Is geen vorstschade maar een combinatie van hagelschotziekte en zeer waarschijnlijk 'randjesziekte' of meeldauw. Hagelschotziekte wordt veroorzaakt door een onzichtbare schimmel (Stigmina carpophila). Bij een aantasting krijg je eerst bruine vlekken op het blad. Later valt het bruine plekje uit het blad. Tegen hagelschotziekte is door de particuliere tuinier weinig te doen. Randjesziekte is ook een schimmelziekte. Komt de laatste jaren steeds meer voor bij Prunus laurocerasus. Voor de particulier zijn hier geen chemische middelen voor beschikbaar ter bestrijding. Eventueel kali strooien zodat het blad harder wordt en meer weerstand krijgt (dit is echter een MOGELIJKE oplossing voor de lange termijn en heeft geen curatief / genezend vermogen voor planten die al zijn aangetast). Bij sterk snoeien krijgt Prunus laurocerasus heel vaak last van een specifieke vorm van meeldauw ('powdery mildew'). Het nieuwe blad raakt bedekt met een laagje wit poeder en raakt verwrongen. Door opspattend water (regen of water geven waarbij het blad nat wordt) verspreidt de ziekte zich. Verdwijnt meestal vanzelf, soms blijft het in de plant zitten. De laatste jaren komen er steeds meer schimmelziektes in de laurierkers. Dat komt vooral door de massale kweek waardoor schimmels zich gemakkelijker kunnen verspreiden. Bij grote partijen kan er gemakkelijk een zieke plant mee tussen door gaan en zo in de handel terecht komen. We hebben dat in het verleden gezien bij Buxus en de Cylindrocladium schimmel en nu dus bij Prunus laurocerasus.

Bij de meeste aanbieders krijg je geen echte garantie (lees de kleine lettertjes!) dat de grond helemaal vrij is van steentjes of wortelonkruiden. Zwarte grond wordt meestal gezeefd met van die grote rond draaiende (mobiele) zeven. Als de gaten in de zeef 2.5 cm zijn dan kunnen daar steentjes door van 2.4 cm (1 mm speling!), stukjes wortel onkruid kunnen daar ook door heen en in de berg zand opnieuw gaan groeien. Het nadeel van gezeefde grond is dat de structuur eruit is. Zwarte grond valt normaal uiteen in kluitjes. Bij gezeefde grond is dat meestal niet het geval. De grond is 'kapot geslagen' . Deze moet eerst 'rusten' en langzaam komt de structuur dan weer terug. Tip: De handel in zwarte grond is net zoiets als de handel in tweedehands auto's. Bij de aanbieders zitten nogal wat 'sjacheraars'. Koop nooit ongezien zwarte grond, altijd ter plaatse gaan kijken hoe de grond eruit ziet. De kleur van de grond ziet er redelijk goed uit dus wat dat betreft is het geen miskoop. De wortels van het kweekgras zo goed mogelijk verwijderen en als je kweekgras in de kas ziet verschijnen dan de wortel direct uitgraven.

Dit ziet er uit als een jonge Liriodendron tulipifera (de echte tulpenboom, dus geen magnolia want dat is de 'beverboom'). Wordt op de lange termijn een grote tot zeer grote boom

Het probleem bij het zaaien van appels en peren is de grote 'genetische bandbreedte'. Dit heeft tot gevolg dat het resultaat van zaaien meestal matig is. M.a.w. als je bijv. Kanzi of Junami zaait dan is de kans vrij klein dat je appels krijgt die kunnen wedijveren met de echte Kanzi of Junami. De kans is vele malen groter dat er kleine zure krengen aan komen die niet te genieten zijn. Bovendien vergt het opkweken van gezaaide appels de nodige aandacht en geduld, iets wat veel mensen tegenwoordig vaak niet meer schijnen te hebben ....

Pyrus betulifolia wordt in de VS en Canada regelmatig gebruikt als onderstam voor de Nashi-peer. Zeer geschikt voor koude klimaten , verdraagt zeker 25 graden vorst. Het probleem is om zaad van Pyrus betulifolia te komen (stekken gaat volgens mij niet). Je hebt gelijk dat je een grote boom krijgt als je Pyrus betulifolia als onderstam gebruikt.

Ik ken verschillende rassen van de kornoeljekers/Cornus mas. Deze benaamde soorten zijn geënt en dus een flink stuk duurder dan simpele zaailingen (die vallen in NL onder het 'bosplantsoen'). De benaamde soorten hebben duidelijk grotere vruchten dan zaailingen. Smaak verschilt per cultivar maar ik denk dat veel mensen ze te vroeg plukken waardoor ze nogal wrang smaken. De vogels liggen op de loer en dan is het begrijpelijk dat men de oogst wil veiligstellen. Ik denk dat als je niet van zuur/zurig houdt, je beter niet kunt beginnen aan de kornoeljekers (om zo uit de hand te eten althans). Voor de verwerking zijn ze echter goed geschikt (voor de zoetekauw extra suiker!). Goede soorten die ik zelf heb geproefd: Kasanlaker, Vladimirowsky en Dublani. Hierbij te aantekening: tamelijk laat oogsten, vruchten moeten zacht aanvoelen. Ik zou de benaamde soorten van de kornoeljekers in ieder geval niet bij Vreeken kopen. Op een Belgisch tuinforum had iemand daar een tijdje geleden een plant besteld en kreeg een minuscuul entje van rond de 20 euro. Tel hierbij nog de verzendkosten! Verder zitten er bij de beschrijving van de soorten op de website van Vreeken een paar fouten. Cornus mas 'Pioneer' is niet hetzelfde als Cornus mas 'Elegantnyj. 'Pioneer' is van oorsprong een Oekraïense soort die 'Lukianovsky' heette maar door de Amerikanen is omgedoopt tot 'Pioneer' (Amerikanen hebben een hekel aan buitenlands klinkende plantennamen). De soort 'Schönbrunner Gourmet Dirndl' is niet identiek met 'Kasanlaker'. Die 'Schönbrunner Gourmet Dirndl' is een selectie van de Höheren Bundeslehr- und Forschungsanstalt Schönbrunn' terwijl 'Kasanlaker' uit Bulgarije komt en iets anders van vorm is. Voor een overzicht van de soorten zie o.m. : http://www.cornus.com.pl/opis-odmian.html (in het Pools, vertalen met Google) en https://cornusmas.eu/catalogue/cornelian-cherry?lang=en-GB Cornus mas is een redelijk gemakkelijke tuinplant die doorgaans goed groeit en snoei prima verdraagt. Weinig gevoelig voor ziektes, in een natte zomer willen ze weleens last van bladvlekken krijgen. Voor het verkrijgen van een rijke vruchtdracht is het planten van 2 of meer verschillende soorten aan te raden. Één plant geeft wel vruchten maar als het om de vruchtdracht gaat dan meerdere verschillende soorten aanplanten. Bestuiving geschiedt zowel door insecten als door de wind. Is het nat en vochtig weer tijdens de bloei dan is de vruchtdracht duidelijk kleiner.

Soorten van Elaeagnus umbellata zijn tamelijk laat rijp (oktober, soms begin november). Over de smaak kan men twisten, er schijnt ook tamelijk veel verschil te zijn tussen de verschillende soorten qua smaak/zuurheid. De bessen zijn redelijk klein maar er hangen er meestal wel veel aan een struik. De meeste soorten van Elaeagnus umbellata hebben een bestuiver nodig, ze zijn in de regel niet zelfbestuivend. !!! Elaeagnus umbellata is in de VS, vooral in de oostelijke helft van dat land, op grote schaal invasief gebleken. In de jaren 60 en 70 is de struik daar veel gebruikt voor hernaturalisering. Elaeagnus umbellata had zo op het oog een aantal goede eigenschappen: nectarrijke bloei voor de insecten, vruchten voor de vogels, zeer winterhard en de struik kan op arme grond groeien doordat de plant stikstof opslaat in wortelknolletjes. Met de grootschalige verspreiding van de zaden door de vogels had men echter geen rekening gehouden ... !!! Een alternatief voor Elaeagnus umbellata is Elaeagnus multiflora. Deze staat ook bekend als 'langstelige olijfwilg' en 'goumi'. Deze struik lijkt als 2 druppels water op Elaeagnus umbellata maar bij E. multiflora zijn de bessen rijp ergens in juni. Het vruchtsteeltje is langer dan bij E. umbellata en de bes is ook een stuk groter. Helaas is aan Elaeagnus multiflora moeilijk aan te komen in NL. Ik heb een aantal jaren terug 2 struiken besteld bij Arborealis maar die ontpopten zich als E. umbellata. Daarna in Duitsland op verschillende plekken besteld maar ook weer niet de echte totdat ik bestelde bij Lubera en dat waren de echte 'multiflora's. Lubera is dol op fantasienamen en noemt ze ook wel 'Frühe Pointilla', cherry elaeagnus en cherry silverberry. Ik zou ze in NL alleen kopen als de verkoper EIGEN foto's heeft van de (moeder)plant MET vruchten. De afgelopen 10 jaar zijn veel planten verkocht als Elaeagnus multiflora doordat er zaad in de handel is gekomen waarvan werd gezegd dat het afkomstig was van E. multiflora maar in werkelijkheid ging het om E. umbellata. En zoals eerder gezegd: tussen jonge planten van E. multiflora en E. umbellata zit nauwelijks verschil en ze kunnen eigenlijk alleen goed worden geïdentificeerd op basis van vruchtdracht.

Brexit speelt wel een rol maar dat is vooral bij sierplanten. Zoals Martijn hierboven al schreef is het vooral de populariteit van 'eetbare planten' in combinatie met het feit dat de binnenlandse vraag het afgelopen voorjaar en zomer zeer groot is geweest dat de meeste kwekers nu nee moeten verkopen. Veel consumenten zijn dat niet meer gewend. In augustus merkte plantgoedkwekers al dat de vraag van de 'doorkwekers' enorm was en sommige soorten snel uitverkocht waren. Het gaat dan niet alleen om bijzondere planten maar ook om heel gewone dingen als pluimhortensia en vlinderstruiken. Ook de aanleg heeft momenteel moeite om aan wat grotere planten van specifieke soorten te komen en moeten soms hun toevlucht nemen tot wat anders. Een van de weinige dingen waar je nog goed aan kunt komen is Ilex crenata soorten voor haagjes en snoeivormen. Vanwege de totale overproductie wordt plantgoed op de veiling gedumpt en brengt daar een habbekrats op. Aan mijn Nijisseiki hingen dit jaar 3 peren. Die heb ik voortijdig moeten oogsten omdat de wespen ze hadden ontdekt. Ik weet niet of de late nachtvorst invloed heeft gehad op de vruchtzetting. Bij het kopen van Nashi-peren is overigens een waarschuwing op zijn plaats. De soorten zijn een 'dooreenander' en je moet er rekening mee houden dat je niet de juiste soort krijgt. Verder is het zo dat de onderstam van invloed is op de grootte en smaak van de peren . De beste onderstam voor de Nashi peer is Pyrus betulifolia maar daar is zo goed als niet aan te komen. Andere gebruikte onderstammen zijn Pyrus calleryana en Pyrus communis. Soms zie je dat de Nashi peer niet goed wil groeien ('kwarren' wordt dat genoemd) en het kan zijn dat de onderstam daar een rol in speelt.

De meeste tuinboeken zijn verouderd. Als je leest dat de sneeuwklokjes bloeien in maart dan weet je het al .... Het grootste probleem bij het kweken van diverse fruit soorten is de afgelopen jaren de late nachtvorst in maart/april. Weinig tot geen winter en de planten komen al zeer vroeg uit hun winterrust. En als dan eind maart/april de vorst komt dan worden ze geraakt. Kiwibessen waren de afgelopen jaren echt hopeloos. Jonge zaailingen van Morus alba hebben tamelijk zacht hout dus vriezen gemakkelijk in. Is ook een beetje afhankelijk van hoe ze gekweekt zijn. Als ze redelijk wat stikstof hebben gehad dan is de nieuwe groei vaak onvoldoende afgehard. Als je er echter een haag van wil maken dan speelt dit minder een rol omdat een struikvorm dan beter is. Houdt er bij zaailingen van Morus alba rekening mee dat je zowel mannelijke als vrouwelijke planten hebt. Vrouwelijke planten geven vruchten, mannelijke planten niet. Overigens heeft Morus alba een flinke groeikracht dus ik vraag mij af hoe goed je die in haagvorm kunt houden.

Diospyros virginiana / Amerikaanse persimoen heeft als onderstam 1 nadeel en dat is dat deze soort soms uitlopers vormt. Daarom wordt vaak Diospyros lotus als onderstam gekozen. Deze heeft ook een goede winterhardheid. Dat planten op Diospyros lotus minder snel/langzaam regenereren is nieuw voor mij maar is wel iets om rekening mee te houden.

Morus rubra: is zelden soortecht te krijgen. Geen enkele Amerikaanse zaadboer garandeert de zuiverheid van Morus rubra zaad aangezien Morus rubra zich in de VS massaal heeft gekruist met Morus alba. Sheffield's Seed Company heeft vers zaad van Morus rubra maar als je naar de soortechtheid vraagt dan zijn zij ook niet 100% zeker. Jonge exemplaren van Morus alba zijn vorstgevoelig. Dat komt mede doordat jonge planten lang blijven doorgroeien en het hout in de herfst onvoldoende afrijpt. Wat oudere exemplaren zijn prima winterhard en verdragen in rust zeker 20 tot 25 graden vorst. Late nachtvorst is een probleem maar op basis van eigen ervaringen concludeer ik dat ze zich daar in de regel tamelijk snel van herstellen.

Ja, daar komt altijd een tamme kastanje uit met eetbare vruchten. Over de smaak valt echter niets te zeggen. Persoonlijk vind ik de meeste 'wilde' tamme kastanjes aan de bittere kant. Bij mij in de buurt staat er echter eentje in een 'tuinstruweel' die goed smakende tamelijk zoete vruchten geeft (zo goed als zeker een zaailing, een geënte soort zou je op zo'n plek niet neerzetten, bovendien is de boom al redelijk oud). Wat je verder moet bedenken bij tamme kastanjes: wij zitten zo'n beetje aan de noordgrens van deze boom. Castanea sativa is warmte minnend en doet het daarom goed in Italië, Frankrijk en de warme streken van Midden Europa. Daar vind je ook de best smakende tamme kastanjes.

Ik heb er een aantal in pot staan die ik ooit nog eens moet gaan uitplanten! De beste vind ik: Morus 'Gerardi Dwarf' (vermoedelijk Morus alba x Morus rubra). Langzaam groeiende boom waar toch grote vruchten aankomen. Wordt uiteindelijk 3-4 meter hoog en voor een moerbei is dat klein. Smaak vind ik goed (over smaak valt zeker te twisten!). Is goed winterhard en dat kan men van Morus rotundiloba 'MojoBerry' niet zeggen aangezien die maar winterhard is tot -10. Aan 'Gerardi Dwarf' is helaas moeilijk aan te komen. Nog een die ik in pot heb staan is 'Dwarf Everbearing'. De vruchten zijn wat groter dan 'Nana Issai' maar overtuigt mij nog niet. Geeft wel vruchten over een lange periode. Verder nog een 'Wellington' die vaak als een Morus nigra soort wordt aangeboden maar dat niet is (= M. alba x M. rubra). Is te jong om al vrucht te geven. Tot slot nog een echte Morus nigra die te jong is om vrucht te geven. Er zijn weinig fruitsoorten waarover zoveel verwarring en onduidelijkheid bestaat als de moerbei. Veel mensen denken dat een moerbei die zwarte vruchten geeft ook een echte zwarte moerbei (Morus nigra) is. Fout! De meeste moerbeien met zwarte vruchten zijn zwartvruchtige vormen van de witte moerbei (Morus alba) of kruisingen tussen Morus alba en Morus rubra. Zaailingen van Morus alba kunnen zowel mannelijk als vrouwelijk zijn. Dit wordt meestal na 8 tot 10 jaar duidelijk. Een mannelijke plant geeft geen vruchten, een vrouwelijke plant wel. Wil je zeker zijn van vruchten dan is het kopen van een benaamde soort bij een betrouwbare kweker aan te raden. Morus macroura 'Pakistan' lijkt mij op basis van gegevens uit de Verenigde Staten onvoldoende winterhard voor Nederland tenzij je de plant in een kas hebt staan. Laatste winters waren zacht dus geen echte test. Vroeg of laat zal het toch weer eens 10 of 15 graden vorst geven en dan weten we meer.

De term 'patioboom' is inzake tamme kastanjes een marketing truc. Het is een 'gewone' tamme kastanje' die bij uitplanten in de volle grond tussen de 6 en 10 meter hoog wordt. Als je die in pot wilt houden: tamme kastanjes zijn gevoelig voor phytophthora en verwelkingsziekte. Bij te veel water geven of een slemperig potgrondmengsel krijgen ze hier tamelijk snel last van. Verder: voor bestuiving heb je in de regel 2 exemplaren nodig. Dit kan een boom zijn die op 100 meter van jouw exemplaar staat, hoeft dus niet in dezelfde tuin te staan. Er bestaan ook een aantal zelfbestuivende rassen. Die moeten worden geënt en zijn daarom aan de prijs.